FAMILIARISE YOURSELF WITH SANSKRIT
LESSON -8A
इकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दः मति (mind)
Singular Dual Plural
प्रथमा मतिः मती मतयः
द्वितीया मतिम् मती मतीः
तृतीया मत्या मतिभ्याम् मतिभिः
चतुर्थी मत्यै, मतये मतिभ्याम् मतिभ्यः
पञ्चमी मत्याः, मतेः मतिभ्याम् मतिभ्यः
षष्ठी मत्याः, मतेः मत्योः मतीनाम्
सप्तमी मत्याम्, मतौ मत्योः मतिषु
संबोधनम् मते मती मतयः
Here are some feminine nouns ending
in ‘इ’ which take their
in ‘इ’ which take their
Vibhakti forms as
indicated above:
indicated above:
अङ्गुलि/ली finger अवनि[नी earth अनुरक्ति love आर्ति misery, distress आसक्ति attachment
आकृति form आहुति
offering into fire उन्नति
prosperity उत्पत्ति
creation ऋद्धि
abundance
offering into fire उन्नति
prosperity उत्पत्ति
creation ऋद्धि
abundance
कटि/टी waist कान्ति radiance कीर्ति fame कृति composition कृषि
agriculture क्षिति earth
agriculture क्षिति earth
खनि mine गति
movement ग्लानि sorrow
च्युति fall जाति caste तृप्ति satisfaction,
satiety द्युति brightness दृष्टि sight धूलि dust नति
prostration नियति nature निवृत्ति
retirement पङ्क्ति line पद्धति method, system प्रणति prostration प्रवृत्ति action प्रीति affection,
love पूति bad प्रतीति
appearance बुद्धि
intelligence भक्ति devotion
movement ग्लानि sorrow
च्युति fall जाति caste तृप्ति satisfaction,
satiety द्युति brightness दृष्टि sight धूलि dust नति
prostration नियति nature निवृत्ति
retirement पङ्क्ति line पद्धति method, system प्रणति prostration प्रवृत्ति action प्रीति affection,
love पूति bad प्रतीति
appearance बुद्धि
intelligence भक्ति devotion
भूमि land भ्रुकुटि/टी brows भीति fear भ्रान्ति confusion, delusion मुक्ति liberation
मूर्ति idol, form मुष्टि fist यष्टि staff, rod युक्ति ruse,
strategy युवति/ती young woman
strategy युवति/ती young woman
रति love,
lovemaking रात्रि/त्री night रीति custom रुचि taste राजनीति politics लहरि/री wave लिपि script विपत्ति accident विरक्ति indifference, detachment विभूति wealth वेणि/णी braided hair वेदि/दी stage,
व्यक्ति individual वनस्पति trees वृष्टि rain विस्मृति
loss of memory शक्ति strength शुद्धि purity शुक्ति oyster शान्ति peace श्रुति ears, Vedas सिद्धि
achievement समिति committee स्तुति praise सृष्टि creation स्थिति
stability, समाप्ति end स्मृति remembrance, memory सुषुप्ति
deep sleep सम्पत्ति wealth समष्टि
aggregate सन्तति
children स्वीकृति
acceptance
lovemaking रात्रि/त्री night रीति custom रुचि taste राजनीति politics लहरि/री wave लिपि script विपत्ति accident विरक्ति indifference, detachment विभूति wealth वेणि/णी braided hair वेदि/दी stage,
व्यक्ति individual वनस्पति trees वृष्टि rain विस्मृति
loss of memory शक्ति strength शुद्धि purity शुक्ति oyster शान्ति peace श्रुति ears, Vedas सिद्धि
achievement समिति committee स्तुति praise सृष्टि creation स्थिति
stability, समाप्ति end स्मृति remembrance, memory सुषुप्ति
deep sleep सम्पत्ति wealth समष्टि
aggregate सन्तति
children स्वीकृति
acceptance
ईकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दः नदी (river)
Singular Dual Plural
प्रथमा नदी नद्यौ नद्यः
द्वितीया नदीम् नद्यौ नदीः
तृतीया नद्या नदीभ्याम् नदीभिः
चतुर्थी नद्यै नदीभ्याम् नदीभ्यः
पञ्चमी नद्याः नदीभ्याम् नदीभ्यः
षष्ठी नद्याः नद्योः नदीनाम्
सप्तमी नद्याम् नद्योः नदीषु
संबोधनम् नदि नद्यौ नद्यः
Here are some feminine nouns ending
in ‘ई’ which take their
in ‘ई’ which take their
Vibhakti forms as
indicated above:
indicated above:
अटवी forest
आमलकी gooseberry कबरी locks of hair कर्तरी scissors कर्कटी crab कुमारी unmarried girl कदली banana कर्त्री doer
(female) कामिनी woman,lover
कौमुदी moonlight
काली Goddess Kali केतकी a kind of
flower कमलिनी pond full of lotus कस्तूरी
kasturi कलशी pot कुञ्ची key कुक्कुटी hen कूपी well खर्जूरी date
palm गृहिणी housewife गर्दभी she donkey गायत्री
Gayatri mantra गोष्ठी
assembly of persons
आमलकी gooseberry कबरी locks of hair कर्तरी scissors कर्कटी crab कुमारी unmarried girl कदली banana कर्त्री doer
(female) कामिनी woman,lover
कौमुदी moonlight
काली Goddess Kali केतकी a kind of
flower कमलिनी pond full of lotus कस्तूरी
kasturi कलशी pot कुञ्ची key कुक्कुटी hen कूपी well खर्जूरी date
palm गृहिणी housewife गर्दभी she donkey गायत्री
Gayatri mantra गोष्ठी
assembly of persons
चतुर्दशी 14th day of the fortnight जननी mother टिप्पणी
commentary तर्जनी fourth
finger तरङ्गिणी
river तुलसी tulasi plant तरुणी young woman दासी maid servant दात्री giver (female) दौहित्री
daughter’s daughter देवी goddess दूती
messenger (female) धरणी
earh धात्री step mother धमनी’ blood
vesselनगरी
city नारी woman निर्झरिणी stream नप्त्री great grand daughter पयस्विनी river पुरी city पौत्री son’s
daughter प्राची East पितामही father’s mother पदवी path, position पुत्री
daughter भगिनी sister
भारती
speech, words भवानी
Parvati भवती
respectful address to a woman भगवती goddess मही earth महिषी wife मञ्जरी
blossom मार्जनी broom मालती a flower मन्त्रिणी
minister (female) मर्कटी she monkey मातामही
mother’s mother मुरली flute मेदिनी earth यामिनी night रजनी night राज्ञी queen राजधानी
capital राक्षसी
demoness लेखनी pen वाणी speech वाहिनी
Conveyance व्याघ्री
tigress वंशी flute शर्वरी night श्रेणी line शुण्ठी ginger
शाटी saree सखी friend (female) सहचरी female companion सिंही lioness सौदामिनी
lightning स्थाली plate सामग्री provisions सूची needle सरस्वती
Goddess of learning हरिणी doe हरीतकी one of the
herbs in triphala churna
commentary तर्जनी fourth
finger तरङ्गिणी
river तुलसी tulasi plant तरुणी young woman दासी maid servant दात्री giver (female) दौहित्री
daughter’s daughter देवी goddess दूती
messenger (female) धरणी
earh धात्री step mother धमनी’ blood
vesselनगरी
city नारी woman निर्झरिणी stream नप्त्री great grand daughter पयस्विनी river पुरी city पौत्री son’s
daughter प्राची East पितामही father’s mother पदवी path, position पुत्री
daughter भगिनी sister
भारती
speech, words भवानी
Parvati भवती
respectful address to a woman भगवती goddess मही earth महिषी wife मञ्जरी
blossom मार्जनी broom मालती a flower मन्त्रिणी
minister (female) मर्कटी she monkey मातामही
mother’s mother मुरली flute मेदिनी earth यामिनी night रजनी night राज्ञी queen राजधानी
capital राक्षसी
demoness लेखनी pen वाणी speech वाहिनी
Conveyance व्याघ्री
tigress वंशी flute शर्वरी night श्रेणी line शुण्ठी ginger
शाटी saree सखी friend (female) सहचरी female companion सिंही lioness सौदामिनी
lightning स्थाली plate सामग्री provisions सूची needle सरस्वती
Goddess of learning हरिणी doe हरीतकी one of the
herbs in triphala churna
Singular Dual Plural
प्रथमा धेनुः धेनू धेनवः
द्वितीया धनुम् धेनू धेनूः
तृतीया धेन्वा धेनुभ्याम् धेनुभिः
चतुर्थी धेन्वै, धेनवे धेनुभ्याम् धेनुभ्यः
पञ्चमी धेन्वाः, धेनोः धेनुभ्याम् धेनुभ्यः
षष्ठी धेन्वाः धेनोः धेन्वोः धेनूनाम्
सप्तमी धेन्वाम्, धेनौ धेन्वोः धेनुषु
संबोधनम् धेनो धेनू धेनवः
Some other –उकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दाः
कुहु, चञ्चु, जम्बु, तनु, रज्जु, रेणु, स्नायु, हनु
ऊकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दः वधू (bride)
Singular Dual Plural
प्रथमा वधूः वध्वौ वध्वः
द्वितीया वधूम् वध्वौ वधूः
तृतीया वध्वा वधूभ्याम् वधूभिः
चतुर्थी वध्वै वधूभ्याम् वधूभ्यः
पञ्चमी वध्वाः वधूभ्याम् वधूभ्यः
षष्ठी वध्वाः वध्वोः वधूनाम्
सप्तमी वध्वाम् वध्वोः वधुषु
संबोधनम् वधु वध्वौ वध्वः
Some other –ऊकारान्तस्त्रीलिङ्गशब्दाः
कुहू, चञ्चू, चमू, तनू, पुत्रवधू, पुत्रसू, प्रसू, यवागू, वीरसू, श्वश्रू, हनू
