FAMILIARISE
YOURSELF WITH SANSKRIT
YOURSELF WITH SANSKRIT
Annexure to Lesson -2
अकारान्तपुल्लिङ्गशब्दाः
(Words of masculine gender ending in
‘अ’ in nominative case, singular )
‘अ’ in nominative case, singular )
अवतारः incarnation अङ्कः mark, lap
अक्षः dice, axle of wheel अंशः portionअङ्कुरः /रम् sprout (noun) अङ्गारः /रम् ember अङ्गुलः /लम् inch
अङ्गुष्ठः thumb अजः lamb, birthless अजगरः python अज्ञः ignorant person अट्टहासः boisterous laugh अण्डः /ड्म्
egg अतिशयः wonder अधरः lower lip अधिकारः authority, right अधिपः owner अध्यापकः teacher अध्यायः chapter अनन्तः without end,
infinite अनलः fire अनादरः disrespect अनामयः /यम् health (without illness) अनिलः
air अनुग्रहः
blessing अनुचरः follower अनुजः younger
brother अनुतापः sympathy अनुच्छेदः paragraph अनुभवः experience
अनुरागः love अनुरोधः request अनुवादः translation अनुस्वारः nasal sound अन्तः end, interior
अन्तरायः impediment, obstruction अन्यायः unfairness
अन्वेषकः investigator अन्धः blind person
अन्धकारः darkness अपकार:
opposite of उपकारः अपमानः ignominy अपराधः misconduct, guilt अपराह्नः afternoon अभावः absence अभिनयः acting
अभिप्रायः opinion अभिमानः pride अभिलाषः desire अभ्यासः practice अमात्यः minister अरुणः red colour अर्कः sun अर्चकः priest in a temple अर्भकः small boy अलङ्कारः ornament
अलसः idle person अवकाशः opportunity,
spare time अवसादः tiredness अवधूतः sanyasi अवयवः limb अवरोधः obstruction अवरोहः descent अवशेषः left over, balance अवसरः occasion
अश्वः horse अश्वत्थः banian tree असुरः demon अहंकारः ego अग्रजः elder brother अध्यक्षः one who supervises अध्यवसायः effort, endeavour आनन्दः happiness, bliss आकाशः /शम् sky आदेशः order, command आवासः residence
आधारः support आयासः effort आर्यः nobleman आचार्य: teacher आलयः /यम् place of worship आश्रमः /मम् hermitage आश्रयः refuge आश्लेषः embrace
आहारः food आहवः battle आस्वादः taste आकारः form आक्षेपः
objection आगन्तुकः guest, outsider आग्रहः request
आचारः conduct आघातः accident,
collision आदरः respect आदर्शः ideal, mirror आदित्यः sun आपणः shop आपणिकः shopkeeper आमयः illness आम्रः mango आयः income आयामः dimension आयुधः /धम् weapon
आरंभः commencement आरोहः ascent आलोकः light, brightness आशयः idea, thought
आस्फोटः explosion आह्लादः joy आतपः heat इन्द्रः Chief of the devas इन्द्रगोपः an insect उरगः snake,
serpent उपग्रहः satellite उष्ट्रः camel उपायः trick, ruse उपवासः fasting उपहासः mocking उत्साहः enthusiasm, eagerness उत्सवः festival उच्चन्यायालयः High Court उपकारः help उपभोगः enjoyment उपहारः gift, present उपचारः hospitality ऊर्णनाभः spider
ऐरावतः celestial elephant (Indra’s) ऐन्द्रजालिकः magician ओष्ठः upper lip ओङ्कारः the syllable OM औषधालयः chemist shop कणः atom कफः phlem करः hand काकः crow काचः glass कालः Time, Yama किरणः ray कृषकः farmer कपोलः cheek कपोतः dove कन्धरः neck कुक्कुरः dog कुठारः axe कण्ठः neck केशः hair कुटीरः hut कुमारः young boy कण्टकः /कम् thorn
कङ्कणः /णम् bangle कक्षः class,
quandrangle कीटः insect कूपः well कल्लोलः waves कुम्भः pot कुक्कुटः cock
अक्षः dice, axle of wheel अंशः portionअङ्कुरः /रम् sprout (noun) अङ्गारः /रम् ember अङ्गुलः /लम् inch
अङ्गुष्ठः thumb अजः lamb, birthless अजगरः python अज्ञः ignorant person अट्टहासः boisterous laugh अण्डः /ड्म्
egg अतिशयः wonder अधरः lower lip अधिकारः authority, right अधिपः owner अध्यापकः teacher अध्यायः chapter अनन्तः without end,
infinite अनलः fire अनादरः disrespect अनामयः /यम् health (without illness) अनिलः
air अनुग्रहः
blessing अनुचरः follower अनुजः younger
brother अनुतापः sympathy अनुच्छेदः paragraph अनुभवः experience
अनुरागः love अनुरोधः request अनुवादः translation अनुस्वारः nasal sound अन्तः end, interior
अन्तरायः impediment, obstruction अन्यायः unfairness
अन्वेषकः investigator अन्धः blind person
अन्धकारः darkness अपकार:
opposite of उपकारः अपमानः ignominy अपराधः misconduct, guilt अपराह्नः afternoon अभावः absence अभिनयः acting
अभिप्रायः opinion अभिमानः pride अभिलाषः desire अभ्यासः practice अमात्यः minister अरुणः red colour अर्कः sun अर्चकः priest in a temple अर्भकः small boy अलङ्कारः ornament
अलसः idle person अवकाशः opportunity,
spare time अवसादः tiredness अवधूतः sanyasi अवयवः limb अवरोधः obstruction अवरोहः descent अवशेषः left over, balance अवसरः occasion
अश्वः horse अश्वत्थः banian tree असुरः demon अहंकारः ego अग्रजः elder brother अध्यक्षः one who supervises अध्यवसायः effort, endeavour आनन्दः happiness, bliss आकाशः /शम् sky आदेशः order, command आवासः residence
आधारः support आयासः effort आर्यः nobleman आचार्य: teacher आलयः /यम् place of worship आश्रमः /मम् hermitage आश्रयः refuge आश्लेषः embrace
आहारः food आहवः battle आस्वादः taste आकारः form आक्षेपः
objection आगन्तुकः guest, outsider आग्रहः request
आचारः conduct आघातः accident,
collision आदरः respect आदर्शः ideal, mirror आदित्यः sun आपणः shop आपणिकः shopkeeper आमयः illness आम्रः mango आयः income आयामः dimension आयुधः /धम् weapon
आरंभः commencement आरोहः ascent आलोकः light, brightness आशयः idea, thought
आस्फोटः explosion आह्लादः joy आतपः heat इन्द्रः Chief of the devas इन्द्रगोपः an insect उरगः snake,
serpent उपग्रहः satellite उष्ट्रः camel उपायः trick, ruse उपवासः fasting उपहासः mocking उत्साहः enthusiasm, eagerness उत्सवः festival उच्चन्यायालयः High Court उपकारः help उपभोगः enjoyment उपहारः gift, present उपचारः hospitality ऊर्णनाभः spider
ऐरावतः celestial elephant (Indra’s) ऐन्द्रजालिकः magician ओष्ठः upper lip ओङ्कारः the syllable OM औषधालयः chemist shop कणः atom कफः phlem करः hand काकः crow काचः glass कालः Time, Yama किरणः ray कृषकः farmer कपोलः cheek कपोतः dove कन्धरः neck कुक्कुरः dog कुठारः axe कण्ठः neck केशः hair कुटीरः hut कुमारः young boy कण्टकः /कम् thorn
कङ्कणः /णम् bangle कक्षः class,
quandrangle कीटः insect कूपः well कल्लोलः waves कुम्भः pot कुक्कुटः cock
कोकिलः (पिकः)
cuckoo कूष्माण्डः white pumpkin क्लेशः difficulty
कुशः type of grass कार्यालयः work place कोपः anger कोषः Treasury कलहः quarrel क्रोधः anger कारागारः jail कच्छपः tortoise कूर्मः tortoise कर्कटः crab कालकूटः posion कर्दमः loose soil क्षयः decline क्षुरः razor क्षत्रियः one belonging to the warrior class क्षोभः agitation क्षेपः throwing क्षेपकः one who throws खगः bird खर्जूरः date palm
खेदः sorrow खड्गः sword खुरः hoof खण्डः /ण्डम् piece
ग्रहः planet गोवत्सः calf of a cow गर्दभः donkey गरुडः kite गृध्रः vulture गजः elephant
गन्धः smell ग्रन्थः book गुप्तचरः spy गर्वः pride गर्भः pregnancy ग्रामः village ग्रीष्मः summer गायकः singer घासः grass घटः pot घर्मः heat चन्द्रः moon चिकित्सकः doctor चालकः driver चन्दनः sandalwood
चषकः /कम् glass (vessel) चरणः /णम् foot चौरः, चोरः thief छात्रावासः students’ hostel छलः /लम् deceit जपः chanting जनः people जम्बुकः jackal
जीवः living being जयः victory ज्वरः fever तरुणः young man
तनयः son तालः palm tree
तरङ्गः wave तापः heat तस्करः thief तिरस्कारः rebuff, repudiation तल्पः /पम् bed तलः /लम् surface, bottom तटः bank (of river etc) तडागः lake तण्डुलः rice (grains) त्रासः fear देहः body दन्तः tooth दाडिमः pomegranate दर्पणः mirror दर्पः arrogance
दूतः messenger दण्डः /ण्डम् staff (as in flag staff), punishment दासः servant
देशः country देवदूतः God’s
messenger दोषः fault दानवः demon दुष्टः evil person दुर्जनः evil person दरिद्रः poor दीनः
miserable (person) दम्भः hypocrisy दाहः thirst दंशः bite (of snake etc) दीपस्तंभः lighthouse देवरः husband’s brother दीपः light द्वीपः /पम् island धर्मः righteousness
cuckoo कूष्माण्डः white pumpkin क्लेशः difficulty
कुशः type of grass कार्यालयः work place कोपः anger कोषः Treasury कलहः quarrel क्रोधः anger कारागारः jail कच्छपः tortoise कूर्मः tortoise कर्कटः crab कालकूटः posion कर्दमः loose soil क्षयः decline क्षुरः razor क्षत्रियः one belonging to the warrior class क्षोभः agitation क्षेपः throwing क्षेपकः one who throws खगः bird खर्जूरः date palm
खेदः sorrow खड्गः sword खुरः hoof खण्डः /ण्डम् piece
ग्रहः planet गोवत्सः calf of a cow गर्दभः donkey गरुडः kite गृध्रः vulture गजः elephant
गन्धः smell ग्रन्थः book गुप्तचरः spy गर्वः pride गर्भः pregnancy ग्रामः village ग्रीष्मः summer गायकः singer घासः grass घटः pot घर्मः heat चन्द्रः moon चिकित्सकः doctor चालकः driver चन्दनः sandalwood
चषकः /कम् glass (vessel) चरणः /णम् foot चौरः, चोरः thief छात्रावासः students’ hostel छलः /लम् deceit जपः chanting जनः people जम्बुकः jackal
जीवः living being जयः victory ज्वरः fever तरुणः young man
तनयः son तालः palm tree
तरङ्गः wave तापः heat तस्करः thief तिरस्कारः rebuff, repudiation तल्पः /पम् bed तलः /लम् surface, bottom तटः bank (of river etc) तडागः lake तण्डुलः rice (grains) त्रासः fear देहः body दन्तः tooth दाडिमः pomegranate दर्पणः mirror दर्पः arrogance
दूतः messenger दण्डः /ण्डम् staff (as in flag staff), punishment दासः servant
देशः country देवदूतः God’s
messenger दोषः fault दानवः demon दुष्टः evil person दुर्जनः evil person दरिद्रः poor दीनः
miserable (person) दम्भः hypocrisy दाहः thirst दंशः bite (of snake etc) दीपस्तंभः lighthouse देवरः husband’s brother दीपः light द्वीपः /पम् island धर्मः righteousness
धनिकः rich person धूर्तः rogue धीवरः fisherman धूमः smoke धूसरः grey नियामकः controller नागः serpent
नारिकेलः coconut
नखः /खम् nail न्यायः justice
न्यायालयः court of
justice नृपः king नाशः destruction नापितः barber नीलः blue नियमः law, system निवासः residence निर्धनः poor
न्यायाधीशः judge नाविकः sailor निर्झरः stream नर्तकः
dancer निबन्धः essay नीडः /डम् nest पालकः protector पूजकः worshipper पाठकः reader (one
who reads) पुरुषः male पुच्छः / च्छम् tail पवनः air, breeze पर्वतः mountain पक्षः wing, fortnight पेचकः (उलूकः)
owl पतङ्गः moth, butterfly पितामहः father’s father पुरोहितः priest पुस्तकालयः library परिवारः family परिचयः acquaintance पाषाणः stone पार्श्वः /श्वम् side पावकः fire पामरः unread,
ignorant प्रणयः love प्रत्यूषः early morning प्रवाहः current, flow (of water) पराजयः defeat पुष्पवाटः flower garden प्रबन्धः essay, thesis प्रकाशः light प्रयत्नः effort प्रयासः endeavour प्रदेशः territory पुरस्कारः reward प्रसङ्गः context प्रदीपः lamp प्रकोष्ठः room प्रलयः dissolution प्रपातः waterfall प्रतारकः tormentor प्रवञ्चकः dseceiver पाटलः red पतङ्गः bird, butterfly पातकः /कम् sin पथिकः
wayfarer पोतः boats पारावतः dove प्रासादः mansion प्रदीपः lamp प्रस्तावः proposition प्रातराशः breakfast परिहासः ridicule पराभवः defeat, failure फणः hood (of
serpent) बालकः boy बलीवर्दः bull बिडालः cat बान्धवः friend, relative बोधः knowledge बहिष्कारः exile बुद्बुदः bubble ब्राह्मणः brahmin भिक्षुकः beggar भृङ्गः honey bee भ्रमरः honey bee भेकः frog भुजः arm भागिनेयः sister’s son भोगः enjoyment भेदः difference भारः
load भूतः past, element, spirit
भुजङ्गः snake मानवः
human being मनुष्यः human being
मेघः cloud मासः month मेषः goat मेषपालः goat-keeper महिषः he buffalow मयूरः peacock मत्स्यः fish मृगः
animal, deer मधुपः bee मत्कुणः bug मशकः mosquito मणिबन्धः wrist मातामहः mother’s father मुक्ताहारः necklace of pearls मुहूर्तः auspicious hour मन्त्रः mantra मूढः ignorant person, fool मूर्खः one with half-baked knowledge मल्लः wrestler मालाकारः garland maker मध्याह्नः midday मुद्रणालयः
printing press मत्तः intoxicated person महाशयः
magnanimous person मनस्तापः mental
stress मोहः illusion मार्गः
way, path मठः residence
of a religious head मकरः
crocodile मर्कटः monkey महाग्रीवः
giraffe मातुलः mother’s brother यजमानः
One who officiates at religious ceremonies याचकः one
who begs यज्ञः vedic sacrifice यागः vedic sacrifice राक्षसः demon रसः sense of enjoyment रङ्गः
stage रथः
chariot रवः sound रजकः
washerman रुग्णः wounded (person) रोषः anger रोगः disease रक्तः red, blood रक्षकः
protector राजहंसः King
swan राजकुमारः prince लवङ्गः cardamom लोभः greed लोकः
people लोपः shortage, deficiency लेखः essay लोमशः woolly लेशः little
वत्सः callf, word of
endearment for children वारः
week वृषः bull, dharma
वृषभः bullock
व्याघ्रः tiger वृश्चिकः scorpion वृकः
wolf वानरः monkey वराहः
boar वटः banyan
tree वंशः bamboo, posterity वरः
bridegroom वसन्तः spring season
वातः air वेगः speed
वेषः disguise
वर्षोपलः hailstone वल्मीकः /कम् anthill वेदः Veda विज्ञः wise
person वैद्यः doctor वासः
residence विलम्बः delay विवाहः marriage विकल्पः imagination, fancy व्यायामः exercise विरोधः opposition
वाचनालयः
reading room वस्त्रालयः clothes
नारिकेलः coconut
नखः /खम् nail न्यायः justice
न्यायालयः court of
justice नृपः king नाशः destruction नापितः barber नीलः blue नियमः law, system निवासः residence निर्धनः poor
न्यायाधीशः judge नाविकः sailor निर्झरः stream नर्तकः
dancer निबन्धः essay नीडः /डम् nest पालकः protector पूजकः worshipper पाठकः reader (one
who reads) पुरुषः male पुच्छः / च्छम् tail पवनः air, breeze पर्वतः mountain पक्षः wing, fortnight पेचकः (उलूकः)
owl पतङ्गः moth, butterfly पितामहः father’s father पुरोहितः priest पुस्तकालयः library परिवारः family परिचयः acquaintance पाषाणः stone पार्श्वः /श्वम् side पावकः fire पामरः unread,
ignorant प्रणयः love प्रत्यूषः early morning प्रवाहः current, flow (of water) पराजयः defeat पुष्पवाटः flower garden प्रबन्धः essay, thesis प्रकाशः light प्रयत्नः effort प्रयासः endeavour प्रदेशः territory पुरस्कारः reward प्रसङ्गः context प्रदीपः lamp प्रकोष्ठः room प्रलयः dissolution प्रपातः waterfall प्रतारकः tormentor प्रवञ्चकः dseceiver पाटलः red पतङ्गः bird, butterfly पातकः /कम् sin पथिकः
wayfarer पोतः boats पारावतः dove प्रासादः mansion प्रदीपः lamp प्रस्तावः proposition प्रातराशः breakfast परिहासः ridicule पराभवः defeat, failure फणः hood (of
serpent) बालकः boy बलीवर्दः bull बिडालः cat बान्धवः friend, relative बोधः knowledge बहिष्कारः exile बुद्बुदः bubble ब्राह्मणः brahmin भिक्षुकः beggar भृङ्गः honey bee भ्रमरः honey bee भेकः frog भुजः arm भागिनेयः sister’s son भोगः enjoyment भेदः difference भारः
load भूतः past, element, spirit
भुजङ्गः snake मानवः
human being मनुष्यः human being
मेघः cloud मासः month मेषः goat मेषपालः goat-keeper महिषः he buffalow मयूरः peacock मत्स्यः fish मृगः
animal, deer मधुपः bee मत्कुणः bug मशकः mosquito मणिबन्धः wrist मातामहः mother’s father मुक्ताहारः necklace of pearls मुहूर्तः auspicious hour मन्त्रः mantra मूढः ignorant person, fool मूर्खः one with half-baked knowledge मल्लः wrestler मालाकारः garland maker मध्याह्नः midday मुद्रणालयः
printing press मत्तः intoxicated person महाशयः
magnanimous person मनस्तापः mental
stress मोहः illusion मार्गः
way, path मठः residence
of a religious head मकरः
crocodile मर्कटः monkey महाग्रीवः
giraffe मातुलः mother’s brother यजमानः
One who officiates at religious ceremonies याचकः one
who begs यज्ञः vedic sacrifice यागः vedic sacrifice राक्षसः demon रसः sense of enjoyment रङ्गः
stage रथः
chariot रवः sound रजकः
washerman रुग्णः wounded (person) रोषः anger रोगः disease रक्तः red, blood रक्षकः
protector राजहंसः King
swan राजकुमारः prince लवङ्गः cardamom लोभः greed लोकः
people लोपः shortage, deficiency लेखः essay लोमशः woolly लेशः little
वत्सः callf, word of
endearment for children वारः
week वृषः bull, dharma
वृषभः bullock
व्याघ्रः tiger वृश्चिकः scorpion वृकः
wolf वानरः monkey वराहः
boar वटः banyan
tree वंशः bamboo, posterity वरः
bridegroom वसन्तः spring season
वातः air वेगः speed
वेषः disguise
वर्षोपलः hailstone वल्मीकः /कम् anthill वेदः Veda विज्ञः wise
person वैद्यः doctor वासः
residence विलम्बः delay विवाहः marriage विकल्पः imagination, fancy व्यायामः exercise विरोधः opposition
वाचनालयः
reading room वस्त्रालयः clothes
Room वाचालः eloquent वामनः
dwarf विकारः
emotion विरामः full
stop, rest विरागः unattachment
विवादः controversy,
debate वियोगः separation वाक्कीलः vakil वर्णः colour वर्गः category विमर्शः criticism
विवेकः discrimination विषादः sorrow विशेषः special occasion विषयः subject, sense
object व्यवहारः transaction विश्वासः faith शूकरः boar शशकः hare शुकः parrot श्रुतलेखः dictation शौचालयः
toilet शोकः sorrow
शरः arrow शलभः moth,
butterfly श्वशुरः father-in-law श्यालः
wife’s brother शब्दः
sound शिष्यः
disciple श्लोकः verse शिष्टः good
person शपथः vow शापः
curse श्वासः
breath शृङ्गारः eroticism शृगालः jackal शावकः young one of an animal शैलः mountain षण्डः
collection सुरः inhabitant of heaven सप्ताहः week सूर्योदयः sunrise सूर्यास्तः sunset
सूर्यातपः heat of the sun स्वर्गः heaven स्वप्नः dream स्वापः
sleep स्वरः vowel सिंहः lion सर्पः serpent स्कन्धः trunk (of tree etc) संतानः children सहोदरः
brother समुद्रः ocean सरोवरः lake
सेवकः servant सायकः arrow समयः
time सैनिकः soldier
dwarf विकारः
emotion विरामः full
stop, rest विरागः unattachment
विवादः controversy,
debate वियोगः separation वाक्कीलः vakil वर्णः colour वर्गः category विमर्शः criticism
विवेकः discrimination विषादः sorrow विशेषः special occasion विषयः subject, sense
object व्यवहारः transaction विश्वासः faith शूकरः boar शशकः hare शुकः parrot श्रुतलेखः dictation शौचालयः
toilet शोकः sorrow
शरः arrow शलभः moth,
butterfly श्वशुरः father-in-law श्यालः
wife’s brother शब्दः
sound शिष्यः
disciple श्लोकः verse शिष्टः good
person शपथः vow शापः
curse श्वासः
breath शृङ्गारः eroticism शृगालः jackal शावकः young one of an animal शैलः mountain षण्डः
collection सुरः inhabitant of heaven सप्ताहः week सूर्योदयः sunrise सूर्यास्तः sunset
सूर्यातपः heat of the sun स्वर्गः heaven स्वप्नः dream स्वापः
sleep स्वरः vowel सिंहः lion सर्पः serpent स्कन्धः trunk (of tree etc) संतानः children सहोदरः
brother समुद्रः ocean सरोवरः lake
सेवकः servant सायकः arrow समयः
time सैनिकः soldier
