GAURISHA GANAM

Posted , updated on
        गौरीशगानम्
हर हर शंभो गौरीश!
शिव शिव शंभो गौरीश!।
हर हर शंभो शिव शिव शंभो!
जय जय शंभो गौरीश!॥१॥
तुंगजटाधर गौरीश!
पुंगववाहन गौरीश!।
तुंगजटाधर पुंगववाहन!
गंगाधर हर गौरीश!
॥२॥
दक्षमदापह गौरीश!
शिक्षितमन्मथ गौरीश!
।
दक्षमदापह शिक्षितमन्मथ!
भिक्षाटनपर गौरीश!
॥३॥
ब्रह्मशिरोहर गौरीश!
कल्मषनाशन गौरीश!।
ब्रह्मशिरोहर कल्मषनाशन!
षण्मुखजनक गौरीश!
॥४॥
इन्द्रनिषेवित गौरीश!
चन्द्रकलाधर गौरीश!।
इन्द्रनिषेवित चन्द्रकलाधर!
चन्द्रमदापह गौरीश!
॥५॥
फालविलोचन गौरीश!
कालविनाशन गौरीश!
।
फालविलोचन कालविनाशन!
नीलगलामल गौरीश!
॥६॥
अद्भुतवैभव गौरीश!
चित्पुरुषेश्वर गौरीश
!।
अद्भुतवैभव चित्पुरुषेश्वर!
कल्पितभुवन गौरीश!॥७॥
अच्युतसहचर गौरीश!
विच्युतकलिमल गौरीश!
॥
अच्युतसहचर विच्युतकलिमल!
निश्चलहृदय गौरीश!
॥८॥
  
निश्चल निष्कल गौरीश!
नित्य निरामय गौरीश!  ।
निश्चल निष्कल नित्य निरामय!
निर्मल निरुपम गौरीश!
॥९॥
निर्मलशील गौरीश!
घर्मविलोचन गौरीश!।
निर्मलशील घर्मविलोचन!
कर्मविनाशन गौरीश!
॥१०॥
पन्नगभूषण गौरीश!
सन्नगभूषण गौरीश!।
पन्नगभूषण सन्नगभूषण!
किन्नरसेवित गौरीश!
॥११॥
नृत्योत्सवरत गौरीश!
कृत्तपुराश्रय गौरीश!।
नृत्योत्सवरत कृत्तपुराश्रय!
मृत्युंजय हर गौरीश ॥१२॥
नारदसेवित गौरीश!
नारकमोचन गौरीश!
।
नारदसेवित नारकमोचन!
नीरदसमगल गौरीश!॥१३॥
गुरुवरुणालय गौरीश!
भूरिकृपालय गौरीश!।
गुरुवरुणालय भूरिकृपालय!
भगवन् पालय गौरीश!॥१४॥

SRI RAMA ASHTOTTARA SATANAMA STOTRAM -2

Posted , updated on
    श्रीरामाष्टोत्तरशतनामस्तोत्रम् -२
सहस्रशीर्ष्णे वै तुभ्यं सहस्राक्षाय ते नमः।
नमस्सहस्रहस्ताय सहस्रचरणाय च ॥१॥
नमो जीमूतवर्णाय नमस्ते विश्वतोमुख!।
अच्युताय नमस्तुभ्यं नमस्ते शेषशायिने॥२॥
नमो हिरण्यगर्भाय पंचभूतात्मने नमः।
नमो मूलप्रकृतये देवानां हितकारिणे॥३॥
नमस्ते सर्वलोकेश सर्वदुःखनिषूदन।
शंखचक्रगदापद्मजटामकुटधारिणे ॥४॥
नमो गर्भाय तत्त्वाय ज्योतिषां ज्योतिषे नमः।
ओं नमो वासुदेवाय नमो दशरथात्मज ॥५॥
नमो नमस्ते राजेन्द्र सर्वसंपत्प्रदायक।
नमः कारुण्यरूपाय कैकेयीप्रियकारिणे ॥६॥
नमो दान्ताय शान्ताय विश्वामित्रप्रियाय ते।
यज्ञेशाय नमस्तुभ्यं नमस्ते क्रतुपालक ॥७॥
नमो नमः केशवाय नमो नाथाय शार्ङ्गिणे।
नमस्ते रामचन्द्राय नमो नारायणाय च ॥८॥
  
नमस्ते रामभद्राय माधवाय नमो नमः।
गोविन्दाय नमस्तुभ्यं नमस्ते परमात्मने ॥९॥
नमो विष्णुस्वरूपाय रघुनाथाय ते नमः।
नमस्ते नाथ नाथाय नमस्ते मधुसूदन ॥१०॥
त्रिविक्रम नमस्तेऽस्तु सीतायाः पतये नमः।
वामनाय नमस्तुभ्यं नमस्ते राघवाय च ॥११॥
नमो नमः श्रीधराय जानकीवल्लभाय च ।
नमस्तेऽस्तु हृषीकेश कन्दर्पाय नमो नमः ॥१२॥
नमस्ते पद्मनाभाय कौसल्याहर्षकारिणे।
नमो राजीवनयन नमस्ते लक्ष्मणाग्रज॥१३॥

नमो नमस्ते काकुत्स्थ नमो दामोदराय च।
विभीषणपरित्रातर्नमः संकर्षणाय च ॥१४॥
वासुदेवनमस्तेऽस्तु नमस्ते शंकरप्रिय।
प्रद्युम्नाय नमस्तुभ्यमनिरुद्धाय ते नमः॥१५॥
सदसद्व्यक्तिरूपाय नमस्ते पुरुषोत्तम ।
अधोक्षज नमस्तेऽस्तु सप्तसालहराय च ॥१६॥
खरदूषणसंहर्त्रे श्रीनृसिंहाय ते नमः ।
अच्युताय नमस्तुभ्यं नमस्ते सेतुबन्धक॥१७॥
जनार्दन नमस्तेऽस्तु नमो हनुमदाश्रय ।
उपेन्द्रचन्द्रवन्द्याय मारीचमथनाय च ॥१८॥
नमो बालिप्रहरण नमस्सुग्रीवराज्यद ।
जामदग्न्यमहादर्पहराय हरये नमः॥१९॥
नमो नमस्ते कृष्णाय नमस्ते भरताग्रज।
नमस्ते पितृभक्ताय नमश्शत्रुघ्नपूर्वज॥२०॥
अयोध्याधिपते तुभ्यं नमश्शत्रुघ्नसेवित ।
नमो नित्याय सत्याय बुद्ध्याभिज्ञानरूपिणे॥२१॥
अद्वैतब्रह्मरूपाय ज्ञानगम्याय ते नमः।
नमः पूर्णाय रम्याय माधवाय चिदात्मने॥२२॥
अयोध्येशाय श्रेष्ठाय चिन्मात्राय परात्मने ।
नमोऽहल्योद्धारणाय नमस्ते चापभङ्गिने॥२३॥
सीतारामाय सेव्याय स्तुत्याय परमेष्ठिने।
नमस्ते बाणहस्ताय नमः कोदण्डधारिणे॥२४॥
नमः कबन्धहन्त्रे च बालिहन्त्रे नमोऽस्तु ते।

नमस्तेस्तु दशग्रीवप्राणसंहारकारिणे
॥२५॥

FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT LESSON 21

Posted , updated on
        FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT
                          LESSON 21
                      
संस्कृत व्यवहार साहस्री – ६

In these lessons,  under the above title,  are presented simple sentences in Sanskrit
which can be used in day to day conversations at the very mundane level.  There are a thousand sentences covering day
to day interactions at the home, school, office, market, festivals, religious
and other functions etc.  Practice of
these sentences, it is hoped, will enable children and adults to communicate in
grammatical Sanskrit at the most elementary level in day-to-day situations. The
English translation conveys the meaning without attempting a word for word
translation which is not practical due to differences in syntax, structure of
sentences, cultural differences etc.
 गृहसंभाषणम् ( Conservation at home)
            21.   ’भोजनम्’
अद्य प्रातराशः कः?  What is breakfast today
अद्य पाको
नाम पाकः Today is great cooking
किं,
अद्य रुचिरेव नास्ति? 
Why ? Today there is no taste at all (in the food)
रुचिरेव नास्ति वा?
No taste at all?
लवणं एव
नास्ति There is no salt at all
व्यञ्जने लवणं न्यूनम्  There is less salt in the cooked vegetable
अन्नं बहु उष्णम्
Rice is very hot
पुनः किंचित्
/एकं परिवेषयतु 
serve a little more/one more
जलं पूरयतु
Fill some water
एकचषकं जलं आनयतु
–Bring a glass of water
किं,
न रोचते वा? Don’t you like it?
लवणं किंचित् अधिकम्
Salt is a little more
अन्नम् – rice, सारम्
– rasam, लवणं –
salt, क्वथितम् – sambar, उपदंशम् – pickles
तक्रम् –butter milk व्यंजनं – side dish घृतम्
– ghee पर्पटं – pappad तैलं – oil
उपसेचनम् – chatney भर्जं
– fried
किं अम्ब!
कियत् परिवेषितम् ? Mother! how much you have served (in
the plate)?
कियत् अस्ति तत्
? How much of that is there?
अम्ब!,
किंचित् उपदंशं परिवेषयतु – Mother! serve a little pickles
अम्ब!,
अद्य कदा वा भोजनम्? Mother! When is lunch/dinner today?
सावधानं परिवेषयतु – Serve slowly (without hurry)
अद्य भूरि
भोजनम् 
Today is food feast
अधिकं जलं मा
पिबतु, पीनसः भवति
Don’t drink lot of water, you will catch cold
एतेन व्यञ्जनं करणीयं आसीत्  This was to be made into a dish
तेमनं न परिवेषितवती एव
You did not serve buttermilk huli
पुनः एकवारं पायसं परिवेषयतु  Serve another course of pudding
उत्तिष्ठतु, भोजनं कुर्मः
Get up, we shall have food
इदमिदानीं भोजनं समाप्तम् – Just now (I have) finished eating
मम चपाती-अभ्यासः नास्ति – I am not used to chapatis
उपदंशः अस्ति चेत् समीचीनं
(भवेत्) 
It would have been good if pickles were there
किं भोः?
भोजनं एव न करोति 
What friend? You don’t eat at all
अन्ने केवलं पाषाणाः There are only stones in the rice (food)
तक्रार्थं अन्नं परिवेषयामि वा?
Shall I serve rice for buttermilk?
तक्रं न स्वीकरोति वा?
Don’t you take buttermilk?
भोजनं सम्यक् करोति चेत् क्रीडनकं ददामि
If (you) eat well I shall give you a toy
तेषां गृहे किं
भुक्तवान् what did you eat in their house?
शीघ्रं भोजनं करोतु,
विलंबः जातः 
Have food quickly, it is already late
इदानीं मास्तु, अनंतरं ददामि  Not now, I shall give later
किंचित् वा तक्रान्नं स्वीकरोतु  Take a little rice and buttermilk mix.
अद्य किं
भक्ष्यं – 
what is eatable today?
बहु मधुरम्
– very sweet
अम्ब,
भुभुक्षा भवति – Mother! (I am) hungry
मम तु
इदानीं अतीव भुभुक्षा – Now I am terribly hungry
भोजनं सिद्धं वा,
शालायाः विलंबः भवति  Is
food ready? It will be late for school
भोजनं कृत्वा निद्रां करोतु  Take food and then sleep
अस्तु,
परिवेषयामि OK, I will serve
किंचित् स्वीकरोतु – Accept a little
मास्तु, अधिकं भवति
– No, it will be more
परिवेषणार्थं कियान् विलंबः अयम्?
Why so much delay in serving (food)?
यावद् रोचते तावदेव स्वीकरोतु – Take only that much which you relish
सर्वे एकवारं एव उपविशंतु नाम
– Let all sit (for food) at the same time
हंत!
घृतं एव न परिवेषितवती अहम् – Alas! I did not serve ghee at all
भवता वक्तव्यं आसीत् किल?  Was there something to be told by you?
कियान् विलंबः भोः,
शीघ्रं आगच्छतु How much delay friend, come quickly
सः इदानीमपि न
आगतवान् वा ? Has he not come even now?
स्थालिका स्थापिता वा?
Have the plates ( for serving food) been arranged?
स्थालिका एव न
स्थापिता! Even the plates are not arranged!
लवणं योजयतु,
सम्यक् भवति 
Put some salt, (it) will be alright
हस्तं प्रक्षाल्य उपविशतु  After washing your
hands, sit  (for food)
किमपि न आवश्यकम्
Nothing is required
संकोचः मास्तु  Don’t be shy (don’t
hesitate)
न,
मम सकोचः एव नास्ति No, I don’t hesitate at all (I am not shy
at all)
मम अपि
किंचित्  A
little for me also
अम्ब!,
अत्र किंचित् परिवेषयतु Mother, serve a
little here
लवणं आवश्यकं इति कः उक्तवान्?  Who said that he wanted salt?
क्वथितापेक्षया सारः एव रुचिकरः Rasam is
tastier than sambar
एकैकशः वदतु नाम  Talk one after the other, let us see
विना शब्दं भोजनं कुर्वन्तु नाम  Eat silently, let us see
प्रथमः सः वा?
भवान् वा? 
He is the first one or you ?
पाकः शीतलः भवति  The food will become cold
पाकः तदानीं एव
सिद्धः Food was ready then itself
व्याघरणं  कृतं चेत् पाकः सिद्धः 
After topping up, the food will be ready
शाकः नास्ति,
किमपि नास्ति. अहं किं
करोमि 
There are no vegetables, there is nothing. What shall I do?
भवती क्वथितं कर्तुं एव
न जानाति, अम्ब!
Mother! you do not know how to make sambar?
ह्यस्तनव्यञ्जनं कियत् रुचिकरं आसीत्
How tasty was Yesterday’s curry?
कतिवारं उक्तवान्, एतत्
मह्यं न रोचते इति 
How many times I have told that I do not like this?
श्वः भवान् एव
पाकं करोतु  
Tomorrow you only prepare food.
एतस्य रुचिं पश्यतु   See the taste of
this
क्षीरं दूषितम्  milk is spoilt
तूष्णीं भोजनं करोतु  Eat silently
पुनः पुनः
चर्वित्वा भोजनं करोतु 
Eat the food chewing well
परिवेषणं कृतं, शीघ्रं आगच्छन्तु .  Food is served.
(All) come quickly
किमपि न स्वीकृतम्!
Nothing was availed (accepted, taken)!
पुनः एकवारं पृच्छतु  Ask once more
गृहसंभाषणम् ( Conservation at home)
   22. पितरः पुत्राः च
( Fathers and sons)
एतावत् पर्यन्तं कुत्र गतवान्  Where had you been up
to this time?
कुत्रापि न,
अत्रैव गतवान्  
No where, I was here only
पठनं किमपि नास्ति वा?  Is there nothing to study?
वक्ता प्रष्टा कोऽपि नास्ति वा?  Is there no one to say or ask?
सहस्रवारं उक्तं,
श्रुतवान् वा?   
(You have been) told a thousand times, have your ever heard?
मम गृहपाठः बहु
अस्ति   I
have lot of home work
अद्य एव
शुल्कं दातव्यं अस्ति  
The fees is to be paid today itself
अंतिमदिनांकः कदा?
When is the last date?
अद्य एव
दातव्यं वा? 
Is it to be paid today itself?
किं?
अद्य दातव्यं वा? What? Is it to be paid today?
अम्ब!,
एकं नवीनं युतकं आवश्यकम् Mother! I need a new yutakam
गोविन्द, आपणं
गत्वा आगच्छति वा? Govinda! Are you coming after going to
the market?
अम्ब!
वेणीबन्धं करोतु, शालायाः विलंबः भवति
Mother! tie up my hair, it will be late for school
समयः कः
इति जानाति वा? (Do you) know what time it is?
इदानीं वा गृहं
प्रति आगमनम्? 
Is it the time for coming home?
पितरं एकवारं आह्वयतु call father once.
भवतः कृते
कथनापेक्षया स्वयं करणं वरम्  It
is better to do myself rather than telling you (to do it)
भवती अनन्तरं उपविशतु   You (female) sit afterwards
तस्य चत्वारि,
मह्यं तो त्रीणी एव 
For him four, for me only three?
सर्वं भवान् एव भक्षितवन् वा?  You have eaten the whole?
एकं कार्यं कतिवारं वक्तव्यम्?  One thing to be done, how many times to be
told?
एककार्यस्यकृते कतिवारं आह्वानम् How many calls just for one job?
कुत्रापि स्थापयति, अनंतरं मां
पृच्छति (You) keep somewhere and then ask me
भोजनसमये आह्वयामि, गच्छतु इदानीम्
(I) shall call when it is time for eating, go now.
‘तेन सह न गन्तव्यम्’ इति दशवारं उक्तवती
(I) have told you ten times ‘Don’t go with him’.
पार्श्वगृहं गत्वा पत्रिकां आनयतु
Go to the next house and bring the newspaper
अहं पुटीकर्तुं
, एते व्यस्तं कर्तुम्  I
am for putting (things) in order, these are for scattering (them)
एतत् बहिः
क्षिप्त्वा आगच्छतु Throw this out and come
शाकं किञ्चित् कर्तयित्वा ददातु
Please just cut the vegetables and give
एकवारं एव सर्वं वदतु
भवती you tell me every thing all at once
भवान् धीमान्/कुशलः किल?
You are intelligent/clever, no?
अम्ब!
अत्र किंचित् वेदना अस्ति Mother, there is some pain here
निद्रां करोतु,
सर्वं सम्यक् भवति go to sleep, everything will be alright
रात्रौ कषायं करोमि,
पीत्वा शयनं करोतु I shall prepare concoction at night,
drink and go to sleep
किंचित् पठतु नाम  Study a little, let us see
किं,
इदानीमेव निद्रा वा? 
why, you are sleepy right now? 
गणिते दश अंकाः एव
इति स्मरति वा? Remember you got 10 marks only in maths?
अम्ब,
अन्यत्र पठितुं कथयतु Mother! Please ask me to study somewhere
else
एतावत् धनं न
पर्याप्तम् This much money is not sufficient
शिरसि तैलसमुक्षणं करोतु  Apply oil to your head
निद्रया आन्दोलनं करोति,
पश्यतु  He
is tossing in sleep, see
शिशुः रोदिति, पश्यतु
The child cries, see
संमार्जनं कृतवती वा
? Have you wiped (cleaned up) the (house)?
इदानीमपि रंगवल्लीं न लिखितवती वा?  Haven’t you drawn the rangoli until
now?
कतिवारं वक्तव्यम्? How many times to be told?
कुत्र गतः?
गृहे नास्ति वा? 
Where has (he) gone? Not at home?
प्रत्युत्तरं मा वदतु
Don’t reply to what I say
उक्तं न श्रुतवान् वा?  Did you not hear what was told?
अद्यतनपत्रिकां ददातु  Give today’s paper
सः आगतः
एषः प्रस्थितः He has come, this person is starting to
go
रजकः वस्त्रं नीतवान् वा?
Washer man has taken the clothes?
रजकाय वस्त्राणि दत्तवती वा?
Have you given the clothes to the washer man?
आर्द्रवस्त्राणि आतपे प्रसारयतु
Spread the wet clothes in the sun
गत्वा शयनं करोतु  go and sleep
एकं आसंदं आनयतु  bring a chair
इदानीमपि निद्रा न आगता
वा? 
Even now (you) haven’t got sleep?
पश्यतु, कः
शब्दं करोति See who is making noise
किमिदं, सर्वत्र अवकरः
What is this? everywhere garbage?
द्वारं पिदधातु (पिधीयताम्)
Shut the door
एतत् किंचित् गृह्णातु
Hold this a bit
मध्ये वार्तालापं मा करोतु
Do converse in the middle
कोलाहलं मा करोतु  Do not create a commotion
दीपं ज्वालयतु  Light the lamp
दीपं निर्वापयतु
Put out the light
व्यजनं चालयतु Switch on the fan
करदीपं गृहीत्वा गच्छतु, बहिः
अन्धकारः 
Take a torch and go, it is darkness outside

अवहितमनसा कर्तव्यम्  should be done with a
focussed mind
तं यानं
आरोप्य आगच्छतु 
Put him on the bus and come
पाणिपादं प्रक्षालयतु  Wash your hand and
feet
आरोग्यं निर्लक्ष्य मा पठतु  Don’t study neglecting (your) health
इतः परं
एवं न कर्तव्यम् Henceforth should not do like this
द्राविडप्राणायामेन मा वद्तु
Don’t talk in round-about way
सम्यक् दन्तधावनं करोतु  Brush (clean) your teeth well
विना कारणं कुप्यति   (You) get angry without any reason
वृथा कालहरणं करोति (You) are simply wasting time
मां वृथा मा  कोपयतु Don’t make me angry unnecessarily.
हठं मा करोतु  Don’t be adamant
किमर्थं भवान् क्षुभ्यति? Why do you become
agitated?
प्रथमं शिरोमार्जनं करोतु First wipe your
head
आर्द्रं वस्त्रं न धारयतु Don’t wear wet
clothes
शीघ्रं स्नानं कृत्वा आगच्छतु Have a quick
bath (shower) and come
भाण्डे जलं अस्ति वा, पश्यतु See if there
is water in the tub?
आकाशवाणीं चालयतु Switch on the Radio
विविधभारतीं योजयतु  Tune to ‘Vividha Bharati’
वार्ता समाप्ता वा?  Is the news over?
 

FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT LESSON 20

Posted , updated on


     FAMILIARIZE
YOURSELF WITH SANSKRIT
           
                            LESSON 20
           
                      संस्कृत व्यवहार साहस्री – ५


In these lessons,  under the above title,  are presented simple sentences in Sanskrit
which can be used in day to day conversations at the very mundane level.  There are a thousand sentences covering day
to day interactions at the home, school, office, market, festivals, religious
and other functions etc.  Practice of
these sentences, it is hoped, will enable children and adults to communicate in
grammatical Sanskrit at the most elementary level in day-to-day situations. The
English translation conveys the meaning without attempting a word for word
translation which is not practical due to differences in syntax, structure of
sentences, cultural differences etc.
  16. आरोग्यम् (Health)
मम आरोग्यं समीचीनं नास्ति  
My health is not alright
महती पादवेदना (There is) great pain in the feet
सामान्यतः शिरोवेदना तदा तदा आगच्छति Generally (I) get headaches off and on
किंचित् ज्वरः इव … 
looks like light fever
वैद्यं एकवारं पश्यतु  See the doctor once
मम वमनशंका I feel like vomiting
वैद्यस्य निर्देशनं स्वीकरोतु 
Accept the directions of the doctor
किमर्थं कण्ठः अवरुद्धः Why do I have a choked throat
मम अतीव श्रान्तिः  I
am very tired
तस्य आरोग्यं कथं अस्ति? 
How is his health?
अद्य तस्य देहस्थितिः उत्तमा 
Today his health is good
प्रातः आरभ्य महती/लघु शिरोवेदना From morning I am having severe/light
headache
आरोग्यं तावत् सम्यक् नास्ति 
(My )health is not good
वैद्यं कदा दृष्टवान्? 
When did (you) see the doctor?
उत्साहः एव नास्ति भोः  There is no enthusiasm, friend!
ह्यः तु
स्वस्थः आसीत्  Only
yesterday (you) were OK
अद्य अहं
अन्नं स्वीकरोमि वा? 
Can I take rice (food) today?
अद्य ज्वरः कथं
अस्ति How is fever today?
यथापूर्वम्…..   same as before
अद्य तु
किञ्चित् न्यूनम् Today it is a little less
तदा तदा
उदरवेदना पीडयति किल ? Does stomach pain trouble (you) off and on?
ज्वरपीडितः वा?
कदा आरभ्य? Having fever? From when?
अहो!
रक्तं स्रवति किल भोः Oh! ( You ) are bleeding!
अपघाते एषः जीवितः इत्येव विशेषः
It is great that he has survived this accident
सः चिकित्सालये प्रवेशितः
He has been admitted in the hospital
मम शिरः
भ्रमति इव  It seems I have
giddiness

  17. कालः
कः समयः  what is the time?
सपाद-चतुर्वादनम्  
quarter past four
द्विवादने अवश्यं गन्तव्यं अस्ति  (We) have to go by 2 o’ clock
साक्षात् त्रिवादने एकं यानं
अस्ति 
Exactly at 3 o’ clock there is a bus 
पादोनषड्वादने भवान् मिलति वा?  will you be available by quarter to six?
सार्धपंचवादने अहं गृहे
तिष्ठामि   I
will be in the house by half past five.
त्रिवादनम्  3 o’ clock
पञ्चाधिक त्रिवादनम् five minutes past 3 o’ clock
सपादचतुर्वादनम् 
quarter past four
दशाधिक त्रिवादनम् 
Ten minutes past 3 o’ clock
सार्धद्विवादनम्     
half past two
पञ्चन्यून त्रिवादनम्  five minutes to 3 o’
clock
पाद्न्यून त्रिवादनम्   quarter to 3 o’
clock
चत्वारिंशदधिक चतुर्वादनम् forty minutes past 4 o’ clock
पञ्चन्यूनदशवादने मम घटी
स्थगिता My watch stopped at five minutes to ten
संस्कृतवार्ताप्रसारः सायं दशाधिक-षड्वादने Sanskrit news broadcast is at 10 mts past
six
सार्धद्विघण्टात्मकः कार्यक्रमः The program is of two and a half an hour duration
षड्वादनपर्यन्तं तत्र किं
करोति What do (you) do there upto 6 o’ clock
शाला दशवादनतः किल?  The school is from 10 o’ clock, right?
इतोऽपि यथेष्टं समयः अस्ति  Still there is as much time as (you) want
मम घटी
निमेषद्वयं अग्रे सरति My watch runs fast by 2 minutes
समये आगच्छतु  Com on time
अरे!
दशवादनम् O! It is already 10 o’ clock
भवतः आकाशवाणी समयः
वा? Is your’s Akasavani time?
इदानीं यथार्थसमयः कः?
What is the correct time now?
किमर्थं एतावान् विलंबः?  Why this much delay?
इदानीं भवतः समयावकाशः अस्ति वा
? Do you have spare (free) time now?
रविवासरे कः दिनांकः?
What is the date on Sunday?
रविवासरे चतुर्विंशतितमः दिनांकः Sunday is the 24th  (of the month)
पंचदशदिनांके कः वासरः
What is the day on the 15th
भवतः शाला
कदा आरब्धा?  
When did your school open?
’जून्’ प्रथमदिनांके  On the 1st
of June
भवतः जन्मदिनांकः कः?
What is your birth date?
अष्ट-षट्-द्विषष्टिः ८-६-६२
 18. दूरवाणी (Telephone)
हरिः ओं   Hello
प्रतिष्ठानस्य कार्यालयः वा?  Is it the office of the ‘Pratishthana’?
‘राजु’ महोदयस्य गृहं वा?
Is it the house of Mr. Raju?
एषा षट्-शून्यं-शून्यं- शून्यं-चत्वारि वा? 
Is it 60004?
कः तत्र?
 Who is there?
कः?
रमेशः वा? 
Who ? Ramesh?
अहं कृष्णः   I am Krishna
कः अपेक्षितः
? Whom do (you) want ?
कृष्णः अस्ति वा?  Is Krishna there?
कृपया कृष्णाय ददातु Please
give it to Krishna
कृपया तं आह्वयति वा?  Will you please call him?
तिष्ठतु, एकक्षणम्
… wait a minute ..
कः दूरवाणीं कृतवान् इति
वदामि? May I ask who telephoned?
सः श्वः
आगच्छेत्  He
may come tomorrow
अस्तु,
श्वः पुनः दूरवाणीं करोमि OK, tomorrow I will again telephone
किम्?
अद्य अपि न आगतवान्? Why, Today also (he) has not come?
तस्य दूरवाणी संख्या का?  What is his telephone number?
गृहे मिलेत् वा?  (He) can be met at home?
म्द्रास्‍तः अद्यापि न
आगतवान् (He) has not come from Madras even today
अवश्यं सूचयामि (I) will certainly inform (you)
स्थापयामि वा?
Shall I disconnect?
किंचित् उच्चैः वदतु,
न श्रूयते speak a little louder, not audible
    19.  वाणिज्यं (Commerce)
रूप्यकस्स्य कति फलानि?  How many fruits a rupee?
एकैकस्य पंचविंशति पैसा   २५
paise each
रूप्यकस्य पञ्च  Five per rupee
शुद्धं नवनीतं ददातु  Give fresh butter
पुस्तकानि समाप्तानि  books are exhausted 
संग्रहः नास्ति श्रीमान्  No stock, sir
तण्डुलाः सम्यक् न सन्ति  Rice is not good
दश पैसाः न्यूनाः सन्ति  Ten paise short
मम व्यवहारं समापयतु
– please complete my transaction
भवतः वाणिज्यं कथं
अस्ति? How is your business?
मास्तु भोः,
सः मूल्यं अधिकं वदति 
Don’t (buy ) friend ! He quotes higher prices
कृपया देयकं/प्राप्तिपत्रं ददातु Please give bill/receipt
विंशति रूप्यकाणि वा,
तर्हि मास्तु Twenty rupees? Then (I) don’t want
आवश्यकं आसीत्,
किंतु भवान् अधिकं वदति It was required, but you are quoting more
भवतः कृते
इति न्यूनमूल्येन ददामि For you only I am giving at a lesser
price
पार्श्वपर्णे पृच्छतु भवान्  Please ask in the next shop
एतावता न्यूनमूल्येन अन्यत्र कुत्रापि न लभ्यते It will not be available anywhere at this
low price
एकपञ्चाशत् स्वीकरोतु Please accept fifty one
नैव,
तत्र विवादः एव नास्ति 
No, there is no question about it.
एतत् वस्त्रं कुत्र क्रीतवान्?  Where did you buy this cloth?
भवान् अधिकं मूल्यं दत्तवान्  You have given a
higher price
”किलो’ कृते कति?
How much per kilo?
‘किलो’ दालस्य कृते कति
रूप्यकाणि? How many rupees for a kilo of dal  ?
फेनकस्य मूल्यं कियत्?
What is the price of soap?
दन्तफेनः अस्ति वा?  (You) have toothpaste?
तिष्ठतु, ददामि  wait, (I) will give you
कति/कियत् ददामि? 
How much shall I give?
इदानीं मास्तु, पुनः
आगच्छामि Not now, I will come again
समीचीनं अस्ति वा?  You are ok?
  20 वातावरणम् (Environment)
वायुः एव न
वाति 
Not a breath of air
आरात्रं वृष्टिः आसीत्
It was raining through out the night
घर्मो घर्मः
It is heat and heat only
किं भोः
क्लिन्नः अस्ति What friend! (You) are wet (drenched)
प्रातः आरभ्य एवमेव वृष्टिः Morning onwards it is raining like this
‘अद्य वृष्टिः भवति वा!’ इति  ’Will it rain today?’  thus
किं इयं
उष्णता भोः Friend! What a hot weather?
शैत्यं
अहो शैत्यं It is very cold
महती
वृष्टिः Heavy rain
वृष्टितः
एव भयम् There is fear only from rain
दिने दिने
शैत्यं अधिकं भवति 
Everyday the cold increases
एद्वा तद्वा वृष्टिः It rains heavily
वायुरहो वायुः  strong winds are blowing
अत्र वायुः सुष्ठु वाति
There is good breeze here
बहु औष्ण्यं किल  It is very hot
अद्य किंचित् शैत्यं अधिकम्  today it is more cold
भवतः प्रदेशे वृष्टिः कथम्?  How are rains in your state?
कुत्रापि वृष्टिः नास्ति  No rains any where
   

FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT LESSON 19

Posted , updated on
       
      FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT
                          LESSON 19
                      
संस्कृत व्यवहार साहस्री – ४
In these lessons,
 under the above title,  are presented simple sentences in Sanskrit
which can be used in day to day conversations at the very mundane level.  There are a thousand sentences covering day
to day interactions at the home, school, office, market, festivals, religious
and other functions etc.  Practice of
these sentences, it is hoped, will enable children and adults to communicate in
grammatical Sanskrit at the most elementary level in day-to-day situations. The
English translation conveys the meaning without attempting a word for word
translation which is not practical due to differences in syntax, structure of
sentences, cultural differenes etc.
  10. चलनचित्रादि विषये (about films, cinema etc)      
मासे कति चित्राणि पश्यति How many films (you) see in a month?
द्वयं त्रयं वा ….    
      Two or three
चित्रमन्दिरं पूर्णं आसीत्  
The cinema house was full
महान् सम्मर्दः आसीत् वा? 
Was there a big crowd?
चिटिका न लब्धा वा? 
Did you not get ticket?
चित्रं कथं आसीत्? 
How was the picture?
केवलं डिषुं डिषुं, तावदेव, अन्यत् किमपि नास्ति Only fighting,  that is all, nothing else
करमुक्तं इत्यतः दृष्टवान् Free from tax, so (I) saw that
कस्य निर्देशनम्? 
Whose direction?
तर्हि समीचीनं एव स्यात् In that case it will be only good
संवादः
/कथा
समीचीनं अस्ति – Dialogue and story are good
एतत्  द्वितीयवारं पश्यन् अस्मि – This I am seeing for the second time
एकमपि चित्रं सम्यक् नास्ति – Not a single film is good
परह्यः एव दृष्टवान् अहम्  
Day before yesterday only I saw (the picture)
केवलं निःसारम्, …. जामिता भवति 
Only trash, (one) gets bored
तर्हि किमर्थं दृष्टवान्  In
that case why did you see?
मया अपि एकवारं द्रष्टव्यम् – 
I should also see it once
सर्वे मिलित्वा गतवन्तः वा? 
Did all of you go together?
केवलं धनं व्यर्थम् 
Only waste of money
      11. शिक्षकाः
भवतः वेतनश्रेणी का? 
What is your scale of pay?
इदानीं सर्वत्र समाना किल? 
Now everywhere (the scale is) equal, no?
प्राचार्यस्य आदेशं दृष्टवान् वा? Did you see the principal’s memo?
तत् तु सामान्यम् 
that is common, normal
अधिवेतनं लब्धं वा? Did (you) get increment?
लिपिकारं दृष्टवान् वा? Did (you) see the clerk?
एवं चेत् कथं जीवामः  If
so, how can (we) live?
‘महान् कोलाहलः’ इति श्रुतवान्   I
heard there was a big commotion
पत्रिका पठिता वा? वेतनं वर्धितम् 
Did your read the newspaper? Salary has been
                              increased
कदा आरभ्य अन्वयः? 
From when takes effect?
इदानीं कक्ष्या अस्ति वा? 
Now there is class?
अद्य कक्ष्यां न स्वीकरोमि, इति सूचयतु 
Notify that (I) will not take class today
प्राचार्यः आगतः वा? 
Has the principal come?
अस्मिन् मासे कति विरामाः? How many holidays this month?
परश्वः विरामः अस्ति वा? Day after tomorrow  is holiday?
प्रश्नपत्रिका सज्जीकृता वा? 
Question papers prepared?
अस्मिन् वर्षे फलितांशः कथम्? 
How is the result (pass percentage) this year?
एतावन्तः अंकाः कथं लब्धाः इति ? How this many marks were obtained?
परीक्षकाणां औदार्यम् ! The generosity of examiners!
परीक्षा अन्या, योग्यता अन्या  
Exam is different, talent is different
मौल्यमापनार्थं गच्छति वा? 
Do (you) go for evaluation?
मौल्यमापनं कुत्र Where is evaluation?
अस्वस्थः अपि आगतवान् 
(I) have come,  though unwell
इदानींतनबालाः तु ………… 
But boys of these days are…..
अये!
अत्र
एकवारं आगच्छतु   O
Man! Come here just for once

गणितस्य अध्यापकः अस्ति वा, पश्यतु  Is
the maths teacher there? Pl see.
ते तु बालाः किल? 
After all, are they not boys?
किं भोः, सम्यक् पठति किल? What man, do you study well?
संशयः अस्ति चेत् पृच्छन्तु। If there is doubt, (you) ask (the
teacher)
ज्ञातं किल? 
(Have you) understood?
पुनः एकवारं वदतु 
Explain (say) that once again, please
एकमपि गणितं न कृतवान् वा? 
Did you not work out even a single sum?
एवं चेत् परीक्षायां किं करोति? If this is so, what will you do in the
examination?
सेवकं किंचित् आह्वयतु Just call the peon
घंटा ताडिता वा? 
Has the bell rung?
टिप्पणीं लिखन्तु 
(You) write the notes
एकोऽपि न जानाति वा? 
Not even one knows?
भवान् ज्ञातवान् वा? Did you know (understand)?
वदतु किञ्चित् –Tell something
अद्य एतावतेव पर्याप्तम् – This is sufficient for today
अस्य अनुच्छेदस्य अनन्तरं समापयामः We shall finish after this paragraph
श्वः एतत् सम्यक् पठित्वा आगन्तव्यम् – Tomorrow you should come after studying
this
                                   well
गृहे किमपि पठन्ति वा?  
Do (you all) study anything at home?
किं भोः! सः कोलाहलः? 
What man! that commotion?
ह्यः कियत्पर्यन्तं पठितवान् ? Yesterday upto what time did (you)
study?
     12. स्त्रियः (Women)
गृहकार्यं सर्वं समाप्तं वा?  
Are all household chores finished?
समाप्तप्रायम्  Almost finished
किं,
द्वित्रीणि दिनानि न दृष्टा 
Why not seen for two three days?
अहं मातृगृहं गतवती – I had gone to my mother’s house
एतेषु दिनेषु ’विमला’ मिलितवती 
These days did (you) meet Vimala
कार्यालयतः तेषां आगमनसमयः एषः This is the time they come from office
ममापि बहु कार्यं अस्ति  I
too have lot of work
अतिथयः आगताः सन्ति 
Guests have come
किंचित् शर्करां ददाति वा  Can you give some
sugar?
[क्षीरम्=milk संपिष्टम्
= maida flower पृथुकम्=flattened rice काफी चूर्णम् =coffee powder]
भवतः  माता किं करोति स्म? = what was your mother
doing?
प्रातः आरभ्य अद्य
बहु कार्याणि = From morning there is lot of work
तस्य पुत्र्याः विवाहः
निश्चितः इति श्रुतम्  Heard that his
daughter’s marriage is fixed.
वरः विदेशे अस्ति इति
श्रुतम्  Heard that the groom is in a
foreign country
कन्याया कृते किं किं
दत्तम् Whatever was given for the bride?
मृत्तैलं लब्धं वा  got kerosene oil?
मृत्तैलं दीयते इति
श्रुतम्  Heard that kerosene oil is being
given
   13. पाकः
(Cooking)
पाकः समाप्तः वा?  Is cooking over?
अद्य कः पाकः?
What is cooked today
भोजनं समाप्तं वा?
Had your food?
भवत्याः गृहं कश्चित्
आगतः इव  Looks like some one has come to
your house
अन्यत् किमपि नास्ति,
केवलं सार: Nothing else is there, only rasam
अस्मद् गृहे एकैकस्य
एकैका रुचिः  In our house each one has a
different taste
   14. शाटिका, आभरणं इत्यादि (Saree, ornaments
etc)
भवत्याः शाटिका नूतना
वा? Is your saree new?
नैव, गतवर्षे एव क्रीतवती  No, I bought it last only
तथापि नूतनं इव प्रतिभाति
Even then it looks new
एतावती शाटिका मम समीपे
अपि अस्ति  I also have a saree like this
अहं नूतनशाटिकां क्रीतवती  I bought a new saree
अंचलः बहु सम्यक् अस्ति  The anchal  is nice
एतां कुत्र क्रीतवती
Where did you buy this?
शाटिकायाः अनुरूपः
चोलः न लब्धः? Didn’t (you) get a matching blouse for the saree?
वलयस्य विन्यासः सम्यक्
अस्ति Design of the bangle is good
शाटिकया सा प्रौढा
इव दृश्यते She looks grown up in the saree
परिणाहः बहु न्यूनः
 border is very narrow
मम अपि क्रीतव्यं इति
इच्छा अस्ति  I too have a desire to buy
बहु सुन्दरं अस्ति
किल एतत्?   Is it not very beautiful?
भवत्याः एतत् युज्यते
This is quite good on you.
कियद् दत्तम्? How
much (you) paid?
बम्बाइतेः मम अग्रजः
आनीतवान् MY elder brother has brought from Bombay
   15. कार्यालयः (Office)
भवान् कति दिनानि विरामं
स्वीकरोति  How many days’ leave you have taken?
एषु दिनेषु महान् कार्यभारः  These days there is lot of work pressure.
एतद् सूचनाफलके स्थापयतु  Put this on the Notice Board
अत्र हस्तांकनं करोतु  Put (your) signature here
सः विरामं स्वीकृतवान्  He has taken retirement
एतस्मिन् विषये पुनः
चिन्तयामि  I shall think about (examine)
this matter again.
आगामि सप्ताहे मां
पश्यतु  – 
See me next week
एतस्मिन् विषये अनन्तरं
वदामि –   I shall talk about this matter
later
एतत् अवश्यं मनसि स्थापयामि
I shall certainly fix it in my mind
भवदुक्तं सर्वं ज्ञातं
भोः Whatever you said is known (to me), sir
अत्र तस्य एव सर्वाधिकारः  He only has all the powers here
दूरवाणी कापि आगता
वा?  Did any telephone call come?
भवान् कस्मिन् स्थाने
नियुक्तः अस्ति  In which post have you
been posted?
एषः सदा आगत्य पीडयति  He comes and tortures (me) always
इदानीं समयः अतीतः  It is too late now (The time has expired)
श्वः आगच्छतु  come tomorrow
सः अपि आगतवान् इति
स्मरामि  I remember that he also had come
पञ्चवादनपर्यन्तं अत्रैव
आसीत् (He) was here upto five o’ clock
मां आहूतवान् वा?  Did (he) call me?
तद् व्यवस्थां अहं
करोमि  I shall make the arrangements
कार्यालयस्य समाप्तिः
कदा? When does the office close?
एतद्विषये श्वः पुनरपि
स्मारयतु Remind (me) again about this matter
तं अत्र आगन्तुं सूचयतु
 Notify him to come here
किमर्थं इदानीमपि कार्यं
न आरब्धम्? Why the job has not been started even now?
अन्येषां उपहासेन एव
कालं यापयति (He) spends time only by making fun of others
मया किं करणीयं? वदतु
 What is to be done by me? Please tell
अहं किं करोमि भोः?
What shall I do, friend?
अस्तु, परिशीलयामः
OK, (we) shall examine
आगच्छतु, काफी पीत्वा
आगच्छामः  Come, (we) shall come after
having coffee
भवान् शीघ्रं प्रत्यागच्छति
वा?  You will return early, no?
कृपया उपविशतु
Please sit
पञ्चनिमेषेषु कृत्वा
ददामि  I will finish it in five minutes
and give you
अद्य सः नास्ति किल!  Today he is not there!
एकसप्ताहानन्तरम् आगच्छेत्  (You) can come after one week  
      

FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT LESSON 18

Posted , updated on

FAMILIARIZE
YOURSELF WITH SANSKRIT
                          LESSON 18
                      
संस्कृत व्यवहार साहस्री – ३
In these lessons,
 under the above title,  are presented simple sentences in Sanskrit
which can be used in day to day conversations at the very mundane level.  There are a thousand sentences covering day
to day interactions at the home, school, office, market, festivals, religious
and other functions etc.  Practice of
these sentences, it is hoped, will enable children and adults to communicate in
grammatical Sanskrit at the most elementary level in day-to-day situations. The
English translation conveys the meaning without attempting a word for word
translation which is not practical due to differences in syntax, structure of
sentences, cultural differenes etc.       
6. प्रयाणम् (Travel)
चिटिका कुत्र लभ्यते   Where do (you) get the ticket?
शीघ्रं आगच्छतु, यानं गच्छति  Come quickly, bus is leaving
इदानीं एव एकं यानं गतम्  Now only one bus left
अहं पार्श्वे उपविशामि भोः  (I) shall sit
on the side, friend
किंचित् समञ्जसं कृत्वा उपविशामः (We) shall adjust a little and sit
महती अनुपंक्तिः 
a long queue 
महान् जनसम्मर्दः large crowd of people
परिवर्तं ददातु   (Please) give
change
अग्रे सरतु  – move to the
fron
कदा वा निर्गच्छति When
will the (bus) depart?
शीघ्रं अवतरतु  get down
quickly
अग्रियं निःस्थानं अस्माकं वा?   Is the next
stop ours
मल्लेश्वरयानस्य का संख्या  what is the number of Malleswaram bus?
किं संख्याकं यानं जयनगरं गच्छति  which number bus goes to Jayanagar?
फलकमपि नास्ति, किमपि नास्ति  board is not
there, nothing is there’
अये, पादपथे आगच्छतु  please come on the foot-path
मल्लेश्वरं गन्तुं कः मार्गः What is the route to Malleshwaram
बहुदूरे अस्ति वा  is it far away?
एतं संकेतं जानाति वा?  Do (you) know
this address?
इतः तत्र गन्तुं केवलं दश निमेषः  It is only 10
minutes from here to there
यानं न लब्धम्   Didn’t get the bus
यानं निर्गन्तुं इतोऽपि अर्धघंटा अस्ति There is still half an hour for the bus to depart
यानं दशवादने आगच्छति  bus will come at 10 o’ clock
पञ्चवादने एकं यानं अस्ति   there is one
bus at 5 o’ clock
यानं तदानीमेव आगत्य स्थितम् 
bus came then only and is standing
आरक्षणं अपि नास्ति, किमपि नास्ति, यथाकथंचित् गन्तव्यम् 
There is no reservation, there is nothing, somehow (we) must go
एवमेव अग्रे गच्छतु – like
this go to the front
अत्रैव कुत्रापि स्यात्, अन्वेषणं कुर्मः  (he) was somewhere here only, (we) shall
search
तत्रैव अस्ति/ तत्रैव स्यात् (it) is there/ (it) was there
अहं न जानामि, अन्यं पृच्छतु   I do not know, ask some one else
एषः मार्गः कुत्र गच्छति  Where does
this road go (lead)?
भवान् आरक्षणं कृतवान् वा?  Have (you)
done reservation?
सर्वं स्वीकृतवान् किल? Has he accepted everything?
सर्वबन्धकं स्वीकरोतु 
Take (accept) this hold-all
स्यूतम् – bag
यानपेटिका –
suitcase
चिटिका –
ticket
यानस्यूतम् –
airbag 
वनितास्यूतम् –
vanity bag
शय्या – bed
धनविषये जाग्रत  careful about
(your) money
ततः आगन्तुम् एतावान् विलंबः वा?  This much delay to come from there?
एकमपि यानं न आगतम्  not even one
bus has come
षष्ठिसंख्याकं यानं गतं वा? Has bus no. 60 left ?
अहं इदानीमेव आगतवान्  I have come now only
कीदृशः मार्गः एषः?  What sort of road is this?
 7. प्रवासात् प्रतिनिवर्तनम् (
returning after living abroad (or away from home)
क्दा आगतवान् 
When did (you) come?
अद्य प्रातः आगतवान् वा?  Did you come
this morning?
कथम् आसीत् प्रवासः How
was stay abroad?
यानसौकर्यं कथं आसीत्? How
comfortable was the journey?
कतिदिनानां प्रवासः ? for how many days was (your) stay
abroad?
एकः एव गतवान् वा? Did you go alone?
एकाकी कथं? सपरिवारः गतवान् How alone? (I) had gone with family
दिनत्रयं तत्र स्थितवान्  – I stayed there for three days
मार्गमध्ये अपघातः संभूतः  On the way there was an accident
विशेषतया कोऽपि न व्रणीतः 
No one was seriously injured
वस्तूनि एतावंती एव वा ? Luggage is only this many?
अतीव श्रान्तः अस्मि भो:  (I) am very
tired, friend
त्रिचक्रिका किमर्थं   
For what purpose three-wheeler?
लोकयानेन गच्छामः Let (us) go by bus
[लोकयानः
bus  सुखयानः =luxury bus  सामिसुखयानः – semi
luxury bus
त्रिचक्री –
riksha  पद्भ्यां – by foot संलपंतः – talking, conversing]
कः प्रतीक्षते भो:  who is
expecting (you), friend?
त्रिचक्रिकया एव गच्छामः – (we)
shall go by riksha only
किमर्थं वृथा व्ययः इति – for what purpose is useless expense?
बहुकालतः प्रतीक्षा करोमि – (I)
am expecting since long
कदा प्रस्थितः? When did you start?
काशीं रामेश्वरं सर्वं दृष्टवान् वा? You
have visited Kasi and Rameswaram?
कियत् सुन्दरं जानाति वा?  How
beautiful, you know?
महत् अद्भुतम् –great wonder
 8. विद्यार्थिनः  (students)
अत्रैव महाविद्यालये पठामि    (I) study in
a college here only
[कनीनमहाविद्यालयः  junior college  विश्वविद्यालयः
University  प्राथमिकविद्यालय: elementary
school   प्रौढशाला – high school]
सिद्धता कथं अस्ति?  How is the preparation?
पाठ्यभागः एव न समाप्तः 
The portion is not completed
गणितश्रवणमात्रेण मम शिरोवेदना the
very hearing of ‘maths’ gives me headache
किं भोः गाढं अभ्यासः वा ?
Friend! having hard practice?
अद्य किमपि न पठितवान् एव I have
not studied anything today
मम अक्षराणि न सुन्दराणि 
My handwriting (letters, alphabets) is not pretty
एतां कादंबरीम् पठितवान् वा?  Have you read
this novel?
बहु सम्यक् अस्ति  (it) is very good
बहु पूर्वमेव पठितवान्  (I) I have read it long back
शीघ्रं पठित्वा ददामि भोः friend! (I) shall quickly read through and give it
(back)
अद्य उत्थाने विलंबः संजातः Today there was delay in getting up.
अहं ग्रुहे एव त्यक्त्वा आगतवान्  (I) left it at home itself and came (here)
अद्य तु विरामः today
is leave (holiday)
भवतः वर्गशिक्षकः कः? Who is your class teacher?
अद्य समवस्त्रेण गन्तव्यं वा ?  Should we go today in uniform?
यावत्कालं गतवान् तावत् घंटा ताडिता  The bell rang by the time (he) reached.
श्रीमन्! अंतः आगच्छामि वा? Sir, may I come in?
श्रीमन्! विशेषकक्षा स्वीक्रियते वा?  Sir, are you
taking special class?
लेखनीं एकवारं ददाति वा?  Will you lend
(me) your pen ?
टिप्पणीं किञ्चित् ददाति वा? Will you lend me (your) notes for sometime?
ह्यः एव गिरीशः स्वीकृतवान् 
Only yesterday girish took (it).
अहं तद्दिने न आगतवान् 
I did not come on that day
आगच्छतु भोः क्रीडामः Please
come, let us play
पठनीयं बहु अस्ति भो:  Friend! ( I )
have quite a lot to study
किं, मम पठनीयं नास्ति वा?  Why, don’t I have things to study?
पदवी अशीतितमे वर्षे समापिता वा?
Degree was completed in the year 1980?
सम्यक् न स्मरामि भोः  Friend! I do
not remember correctly
तिष्ठतु, अहं स्म्ररामि तत् OK, I remember that
श्वः आरभ्य सहाध्ययनं कुर्मः Starting tomorrow we shall do combined study.
9. परीक्षा  (Examination)
परीक्षा कदा इति ज्ञातं वा?  Do (you) know when the exams (will take
place)?
प्रवेशपत्रं स्वीकृतं वा?  Have (you) got the hall ticket?
परीक्षा अग्रे गता  Exams are already over
प्रश्नपत्रिका किञ्चित् क्लिष्टा आसीत् The question paper was a bit tough
अतीव सुलभा आसीत्  It was quite easy
ह्यः फलितांशः प्रकटितः The
results were displayed yesterday
अहं प्रथमश्रेण्यां उत्तीर्णः 
I have passed in first division
अंकद्वयेन प्रथमश्रेणी न लब्धा (I)
missed first division by two marks
प्रश्नेषु विकल्पः एव न आसीत्  There was no option in the questions
फलितांशः श्वः ज्ञातः भविष्यति The results will be known tomorrow
’रमेशः’ उत्तीर्णः वा?   Has Ramesh passed?
’एकं पत्रं अवशिष्टं’ इति उक्तवान्  He said “ one paper is remaining”
पठितं किमपि न स्मरामि भोः
Friend! I do not remember anything
दशवारं पठितवान् , तथापि न स्मरामि I read ten times, even then I do not
remember
प्रायशः द्वितीयश्रेणी लभ्यते  Mostly I will
get second class
अस्माकं गणे सर्वेऽपि उत्तीर्णाः 
All in our batch have passed
प्रतिशतं कति अंकाः प्राप्ताः?  
What is the percentage (of marks) obtained?  

FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT LESSON 17

Posted , updated on
        FAMILIARIZE
YOURSELF WITH SANSKRIT
         
                           LESSON 17
                      
संस्कृत व्यवहार साहस्री – २
In these lessons,
 under the above title,  are presented simple sentences in Sanskrit
which can be used in day to day conversations at the very mundane level.  There are a thousand sentences covering day
to day interactions at the home, school, office, market, festivals, religious
and other functions etc.  Practice of
these sentences, it is hoped, will enable children and adults to communicate in
grammatical Sanskrit at the most elementary level in day-to-day situations. The
English translation conveys the meaning without attempting a word for word
translation which is not practical due to differences in syntax, structure of
sentences, cultural differenes etc.        
 5. मित्राणि (Friends)             
नमो नमः   salutations
किं भोः? दर्शनं एव नास्ति What (is the matter),
friend! Not seeing you at all?  
नैव, अत्रैव संचरामि किल  Not at all, I am moving around here only.
किं भोः? वार्ता एव नास्ति What (is the matter)?,
friend! no news at all?
किं भोः? एकं पत्रं अपि (पत्रमपि) नास्ति What (is the matter)?,
friend! not even a letter?
वयं सर्वे विस्मृताः किल?  Are we all forgotten?
कथं विस्मरणं भवति भो: ?    How can there be forgetfulness,
friend! 
भवतः संकेतं एव न जानामि स्म   I
did not know even your address
महाजनः संवृत्तः भवान्  
You have become a big man
भवान् एव वा? दूरतः न ज्ञातम्  It is you only? (It) was not known from a
distance
ह्यः भवन्तं स्मृतवान्  
(I) remembered you yesterday
किम् अत्र (किमत्र) आगमनम्?  Why your coming here?
अत्रैव किंचित् कार्यं अस्ति 
Here itself I have some little work.
त्वरितं कार्यं आसीत्, अतः आगतवान्  There was urgent work, therefore I have come
बहुकालतः प्रतीक्षां करोमि  I
am expecting you since long
यानं न प्राप्तं, अतः एव
विलम्बः 
(I) did not get the bus, that is why the delay
आगच्छतु भोः, मम गृहं
गच्छामः 
Please come, (we ) go to our house.
इदानीं वा? समयः नास्ति भोः  Just now? There is no time, friend!
श्वः सायं मिलामः वा? 
Can we meet tomorrow evening?
अवश्यं तत्रैव आगच्छामि 
(I) will certainly come there itself
इदानीं कुत्र उद्योगः   Now where is (your) job?)
यंत्रागारे उद्योगः 
Job is in the factory
एकत्र अध्यापकः अस्मि (I) am a teacher in a place
इदानीं कुत्र वासः Where is (your) residence now?
एषः मम गृहसंकेतः This is my house address
यानं आगतम्, आगछामि Bus has come, (I) will come (I take leave)
अस्तु, पुनः पश्यामः
Ok, See (you) again.
पुनः अस्माकं मिलनं कदा?  
When will be our next meeting?
पुनः कदा मिलति भवान्?  When
will you meet again?
तद्दिने किमर्थं भवान् न आगतवान्? 
That day why did you not come?
वयं तदानीं एव आगतवन्तः We had come then itself
भवतः समीपे संभाषणीयं अस्ति  (I) have something to
talk with you
भवान् अन्यथा गृहीतवान् You had misunderstood
भवन्तं बहु प्रतीक्षितवान्  
(I) waited for you (expected you) long
बहु कालात् तस्य वार्ता एव नास्ति 
There is no news from him for a long time
भवतः पत्रं इदानीमेव लब्धम् 
Your letter was received only now
तावद्दूरं अहं अपि आगच्छामि, मिलित्वा गच्छामः  I will come that much
distance, we shall
                                         go
together
तिष्ठतु भोः, अर्धार्धं काफी पिबामः    Wait friend, we shall have half a cup of
coffee each
अस्तु पिबामः  Ok,
let us drink (coffee)
स्थातुं समयः नास्ति  
There is no time to stay
गमनानन्तरं एव पत्रं लिखतु 
Please write a letter soon after going.
पुनः एकवारं पश्यामि  I
shall see again once
यदा कदा वा भवतु, अहं सिद्धः  Whenever it is, I am ready
तेषां कृते मम नमस्कारं निवेदयतु Convey my salutations to them
किं भोः, एवं वदति  Why do you say so, friend?
किञ्चित्कालं तिष्ठतु 
Wait for some time.
भवानेव परिशीलयतु 
You yourself examine please
अत्र पत्रालयः कुत्र अस्ति?  Where
is the Post Office here?
कियद्दूरे अस्ति?  
At what distance is it?
वित्तकोषः कियद्दूरे अस्ति? How far (at what distance) is the bank?
किमर्थं एवं त्वरा? Why this hurry(urgency, haste)?
इतोऽपि समयः अस्ति किल?  (We)
have still more time, isn’t it?
सर्वस्य अपि मितिः भवेत् 
There is limit for everything     
कियद् इति दातुं शक्यम्?   How
much is it possible to give?
कस्मिन् समये प्रतीक्षणीयम्  By
what time to be expected?
गृहे उपविश्य किं करोति?  What do (you) do sitting at home?
भवतः परिचयः एव न लब्धः 
(I) haven’t been introduced to you
किं भोः , बहु कृशः
जातः?  
Why friend! You have become very lean
अवश्यं मम गृहं आगन्तव्यम् 
(You) should certainly come to my house
सर्वत्र दर्वीं चालयति 
(He) opens his mouth everywhere  (दर्वी means ladle in sanskrit)
यथा भवान् इच्छति  
As you wish.
परिहासाय उक्तवान् भोः  (I) said it  jokingly
नैव, चिन्ता नास्ति     No, no worries
वयं इदानीं अन्यद् गृहे स्मः  we
are now in a different house.
भवान् मम अपेक्षया ज्येष्ठः वा? 
Are you older than I?
ओहो! मम अपेक्षया कनिष्ठः वा?  Or Are you younger compared to me?
भवान् विवाहितः वा? 
Are you married?
नैव, इदानीं अपि एकाकी
no, even now (I am) single.
भवतः पिता कुत्र कार्यं करोति where is your father working?
स: वर्षद्वयात् पूर्वं एव निवृत्तः
He retired just two years earlier.
सः वृद्धः इव भाति  He
looks like an old man.
सर्वे सहैव निवसन्ति वा?   Do
all of (you) live together?
नैव, सर्वे विभक्ताः  No, all are
divided  (live separately)
भवतः वयः कियत्? 
What is your age
भवन्तः कति सहोदराः How many brothers are you?
वयं आहत्य अष्ट जनाः  We
are eight people in total
तेषु भवान् कतमः? What is your order(number) among them?
भवान् एव ज्येष्ठः वा? 
Are you the eldest
मम अग्रजः पृथक् वसति  My
elder brother lives separately
सः तावत् बालः  He
is a mere child
सः किं जानाति? What does he know?
भवतः अनुजायाः कति वर्षाणि  
How old is your sister? (What is your sister’s age?)
भवान् न वा ददातु, न वा
स्वीकरोतु 
You do neither give nor accept
अन्यं कमपि मा पृच्छतु 
Don’t ask any other person.
सः बहु वदति He talks too much
तर्हि सर्वं दायित्वं भवतः एव  In
that case all responsibility is yours only
सर्वत्र अग्रे सरति 
(He) moves ahead (of others) everywhere
भवन्तं गृहे एव पश्यामि  (
I) shall see you at the house only
सः बहु संप्रदायपरः He is very conservative.
यावत् अहं प्रत्यागच्छामि तावत् प्रतीक्षां करोतु 
Please wait for me until I return
द्वयोः एकः आगच्छतु Let one out of the two come
तस्मै विषयः निवेदितः वा? 
Was he apprised of the matter?
तस्य सः अत्यन्तं प्रीतिपात्रम्  
He (Say X) is very dear to him (say Y)
भवता एवं न कर्तव्यम् 
You should not do like this
यदि सः स्यात्………….   
Had he been there……..
अवश्यं आगान्तव्यं, न विस्मृतव्यम्   (you) should certainly come, should not
forget.
कियत्कालं तिष्ठति – How long (you) wil stay?

एषा वार्ता मम कर्णं अपि आगता  
This newस्
has reached my ears also
अहं किमर्थं असत्यं वदामि? 
Why should I tell a lie?
भवान् अपि एवं वदति वा ? You also say like this?
भवान् एवं कर्तुं अर्हति वा? 
Should you do like this?
भवान् गच्छतु, मम किंचित् कार्यं अस्ति – You may
go, I have some work
भवान् वृथा चिन्तयति You are worrying unnecessarily
दैवेच्छा तथा असीत्, किं कुर्मः  God willed so, what we can do?
अहं अन्यत् उक्तवान्, भवान् अन्यत् गृहीतवान् – I said something, you understood          
                                       
something. 
एतावद् अनृतं वदतीति न ज्ञातवान्  –
(I did not know that (you/he) lie/lies this much

प्रमादात्  कृतं,
न तु बुद्ध्वा   –
It was done by neglect (mistake), not knowingly.
भवदुक्तं सर्वमपि अङ्गीकर्तुं न शक्यम् – It is not possible to approve
everything that you
                                 said.
अहं गन्तुं न शक्नोमि   I
am unable to go
विषयस्य वर्धनं मास्तु   Don’t
magnify the matter

सर्वे अपि पलायनशीलाः 
All run away from problems
असंबद्धं मा प्रलपतु 
Don’t talk nonsense
सर्वस्य अपि भवान् एव मूलम् 
-You are the root (cause) of everything
 गत्वा गत्वा तस्य जाले
पतितवान् – 
(He) walked into his trap (net)
अस्माकं मिलनानन्तरं बहुकालः अतीतः  –
It is a long time after we met.
इदानीं आगन्तुं न शक्यते – 
It is not possible to come now.
भवान् अपि विश्वसिति? 
You also believe?
भवान् अपि विश्वसितवान् ? did you also believe?
सः विश्वासयोग्यः न?  
He can be believed, no?
किंचित् साहाय्यं करोति व? 
Can (you) do a little help?
समयः कथं अतिशीघ्रं गतः! 
How quickly time has passed?
साक्षात् समये आगतवान् 
(you) have come at the right time
एकन्निमेषं विलंबः चेत् अहं गतः स्याम् – 
If one minute delay happens, I would have                                          gone(left)
अहं अपि भवता सह आगच्छामि वा?  –
Shall I also come with you?
किंचित्कालं द्विचक्रिकां ददाति वा? – Will you give your two-wheeler for
some time?
इदानीं मया अपि अन्यत्र गन्तव्यम्  –
Now I too have to go elsewhere.
भवान् स्वकार्यं पश्यतु 
–  You see (attend) to your work
शीघ्रं प्रत्यागच्छामि –  
I shall return quickly
आवश्यकं चेत् श्वः आनयामि – 
If necessay (I) shall bring tomorrow
‘मास्तु’ इत्युक्ते अपि न
शृणोति – 
(he) does not hear (listen) even after told ‘No’   

FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT LESSON 16

Posted , updated on

                     FAMILIARIZE YOURSELF WITH SANSKRIT
                                         LESSON
16
                       संस्कृत व्यवहार साहस्री  -१
In these lessons
under the above title are presented simple sentences in Sanskrit which can be
used in day to day conversations at the very mundane level.  There are a thousand sentences covering day
to day interactions at the home, school, office, market, festivals, religious
and other functions etc.  Practice of
these sentences, it is hoped, will enable children and adults to communicate in
grammatical Sanskrit at the most elementary level in day-to-day
situations.    
1.  शिष्टाचारः  Greetings
हरिः               hello
सुप्रभातम्           good morning    
नमस्ते/नमस्कार:   
salutations  
शुभरात्रिः           good night       
धन्यवादाः           thanks  
स्वागतम्            welcome      
क्षम्यताम्            please excuse          
चिन्ता मास्तु         don’t worry
कृपया               kindly    
पुनः मिलामः         shall meet again     
अस्तु                be it so             
श्रीमन्!              sir!
मान्ये!/आर्ये!       
 madam!
साधु साधु           very good
2.  मिलनम्  : 
Meeting
भवतः नाम किम्?    What is your name? (addressed to a male)
भवत्याः नाम किम्?   What is your name? (addressed to a female)
मम नाम ____       My name is _____
एषः मम मित्रम्       This is my friend (refers to a male)
एषा मम सखी         This is my friend (refers to a female)
एतस्य नाम श्रुतवान्     I have heard his name                   
भवान् (पुरुषः) किं उद्योगं करोति  
What work you (male) are doing?
भवती(स्त्री) किं उद्योगं करोति      What work you (female) are doing?
अहम् अध्यापकः अस्मि           I am a teacher (male)
अहम् अध्यापिका अस्मि            I am
a teacher (female)
[ अधिकारी – officer  लिपिकः – clerk  उट्टंककः – typist न्यायवादी – lawyer तंत्रज्ञः – engineer विक्रयिकः – salesman प्राध्यापकः-professor
उपन्यासकः – lecturer]
अहं यन्त्रागारे अस्मि           I am in the factory
[ कार्यालये –  in the office   वित्तकोषे – in the bank
 चिकित्सालये – in the hospital प्रौढशालायाम् – 
in the high school
 महाविद्यालये –  in the
college]
 भवान् (पु) किं पठति         } In
which class you are reading?
 भवती (स्त्री) किं पठति        }        
अहं नवमकक्ष्यायां
पठामि      I am reading in the 9th class
अहं बी.एस्‍सी प्रथमवर्षे पठामि  I
am studying in B.Sc first year
भवतः ग्रामः? (पु.) भवत्याः ग्राम:?(स्त्री.)  Which is your village?
मम ग्रामः ……..                 My village is ………
कुशलं वा?                      Are you well (fine,ok)? 
गृहे सर्वे कुशलिनः
वा?        Are all those at home well?    
सर्वं कुशलम्                Everything is OK        
एवं अस्मि                 I am like this.    
कः विशेषः?                What is special?      
भवता एव वक्तव्यम्          should be told by you.  
अन्यः कः विशेषः?           What else is special?
कुतः आगच्छति?            From where are (you) coming?
शालातः आगच्छामि       (I am) coming from the school     
गृहतः आगच्छामि            (I am) coming from home
नगरात् आगच्छामि           (I am) coming from the town
                           [Note: ‘I’ is
understood from the form
                            of the verb ‘आगच्छामि’
भवान् कुत्र गच्छति? (पु.)      where are you going? (to a male)                
भवती कुत्र गच्छति? (स्त्री.)     where are you going?(to a female) 
देवालयं गच्छामि              I am going to the temple 
कार्यालयं गच्छामि             I am going to the office 
विपणिं गच्छामि               I am going to the market.
                         [Please note that the form
of the
                          Verb does not
change according to the
                          gender of the
subject]
 
किं,चिराद् दर्शनम्?          
What (is the matter)?  Seeing
(you)
                           after a long
time        
भवन्तं कुत्रापि दृष्टवान्         (I) have seen you somewhere
भवान् संभाषणशिबिरं
आगतवान् वा?  Did you come to the discussion
                                Forum?
तर्हि कुत्र दृष्टवान्?           In that case where did
(you)see?    
तर्हि तत्रैव दृष्टवान्
          In that case (you) saw there
only 
 3. लघुवाक्यानि (Simple Sentences)
तथैव अस्तु (तथैवास्तु)             Let that be so
जानामि भोः                      I know, friend
आम्, एवं एव                     Yes, that is so    
समीचीना सूचना                   Good news
किंचित् एव                        A little only      
किमर्थं न भवति?          Why does it not happen (take place)?
भवतु नाम                Let it be so
ओहो, एवं वा            Oh! Is it so? 
तथा वा?                 Is that so?
एवं अपि अस्ति वा?        Is there like this also?
(एवमपि अस्ति वा?)          
अथ किम्?                   What else?  
नैव किल!                    Nothing at all
भवतु                        Let it be so 
आगच्छन्तु                Please come     
उपविशंतु                  Please sit down
सर्वथा मास्तु               Let it not be at any rate.
तथैव अस्तु (तथैवास्तु)      
Let it be so  
अस्तु वा?                  Can it be so?    
किमर्थं भोः?                For what? sir! 
लब्धं किल?                Got it,ok?
’शक्यते वा’ इति पश्यामः Let us see ‘whether it is possible’
ज्ञातं वा?              Have (you) understood? 
कथं आसीत्?           How was it ?
अंगीकृतं किल?          Approved, ok?   
कति अपेक्षितानि?        How many are required? 
अद्य एव वा? (अद्यैव वा?)  Today itself?
इदानीं एव वा? (इदानीमेव वा?) Now itself?
आगन्तव्यं भोः            (You) should come,  sir!
तदर्थं वा!                 For that (purpose)?
तत् किमपि मास्तु          Let there not be any such thing
न दृश्यते                  ( You are )not seen!
समाप्तं वा?                (Is it) over?  
कस्मिन् समये?            At what time?  
तथापि….                  Even then…….
आवश्यकं न आसीत्         (It) was not required. 
तिष्ठतु भोः                  wait, sir!
स्मरति किल?               (you) remember,ok?      
तथा किमपि नास्ति           Nothing like that.
कथम् अस्ति भवान्         How are you?
मा विस्मरतु                 Do not forget
निःसंकोचं वदतु              Speak (tell) without
hesitation       
अन्यच्च … …                another thing……..
तदनंतरम्……                 after that…. 
एतावदेव किल्?               This only ?
महान् संतोषः                 great pleasure           
तत् तथा न                   that is not so
तस्य कः अर्थः?               What does it mean?
एवमेव …..                    like this only
तन्नाम……                    that is ……….  
4.  सामान्यवाक्यानि (Common Sentences)
प्रयत्नं करोमि         
(I) am trying
न शक्यते भोः          Not
possible, sir!
एवं/तथा न वदतु        don’t
say like that
तत्र कोऽपि सन्देहः नास्ति There is no doubt about it.
अहं न ज्ञातवान्         
I did not know
कदा ददाति             
when will (you) give?
अहं कथं वदामि          How
can I tell?
तथा भवति वा?          Can
it happen like that?
भवतः समयावकाशः अस्ति वा?  
You have leisure time?
अद्य भवतः (भवत्याः) कार्यक्रमः कः?  What is your
progam today?
अरे हस्तस्य/पादस्य किं अभवत्? 
What happended to your hand/leg?
बहुदिनैः ते परिचिताः        
They know each other over a long time  
तस्य कियद् धैर्यम्/धार्ष्ट्यम्?    What
courage/audacity of his ?
भवान् न उक्तवान् एव        
You did not speak at all     
अहं किं करोमि?             
What shall I do?
अहं न जानामि              I do not know
यथा भवान् इच्छति तथा       
Let it be like what you wish,
भवतु, किं तेन?               Be it
so,  what of that? 
तेन किमपि न सिध्यति       
 Nothing will be achieved by that. 
सः सर्वथा अप्रयोजकः          
He is not useful for anything.
प्रयोजनं एव नास्ति            
There is no use at all
एकवारं प्रयत्नं कुर्मः              (we) shall try once.   
मौनं एव (मौनमेव) उचितम्       Only
silence is good
तस्मिन् विषये अहं किमपि न वदामि I will not speak anything
about
                               this
matter.  
विचिन्त्य वक्तव्यम्                Think before (you) talk  
तर्हि समीचीनम्                   Only then it is OK   
एवं चेत् कथम्?                  
What if it is like this? 
मां किञ्चित् स्मारयतु              Remind me a bit.
तं अहं सम्यक् जानामि            
I know him very well.   
तदानीम् एव उक्तं किल?           
Then only it was told, no?  
कदा उक्तं भोः?                   
When was it told, sir!  
यत्किमपि भवतु                
 Let whatever happens, happen  
सः बहु समीचीनः                  He is very good   
सः बहु रूक्षः                   
 He is very rough    
तद्विषये चिन्ता मास्तु               Don’t worry about that
matter  
तथैव इति न नियमः      
       There
is no rule that it should
                                 be so.  
कर्तुं शक्यं, किंचित् समयः अपेक्ष्यते  
Could be done, some time is required.
एतावत् वा कृतवान्                 (He) has done at least this
much
द्रष्टुं एव (द्रष्टुमेव) न शक्यते           Can’t
even see
तत्रैव कुत्रापि स्यात्                  (It) will be there only somewhere     
यथार्थं वदामि                      (I)
tell the truth     
एवं भवितुं अर्हति                   It should happen like this
कदाचित् एवमपि स्यात्              It could be like this sometimes
अहं तावत् अपि न जानामि वा?      
Do I not know even this much?
कः वा न इच्छति?                  Who will not like (desire)?
तत्र गत्वा किं करोति?                What will (you) do having gone
there?
पुनः आगच्छतु                      Come again. 
मम कोऽपि क्लेशः नास्ति            
I don’t have any difficulty whatsoever
अत्र किं कष्टम्?                      What is the difficulty here?          
भोः आनीतवान् वा?                  (You) have brought (it),no?
भवन्तं कः उक्तवान्?                  Who has told you? 
यदा कदा वा आगच्छेत्                should come once in a while
प्रायः तथा न स्यात्           
(It) will not be like that most of the time
चिन्ता मास्तु, श्वः ददातु          Don’t
worry, give tomorrow
अहं पुनः सूचयामि               I shall inform again 
अद्य आसीत् वा?                
Did (it) take place today?   
अवश्यं आगच्छामि                (I) shall certainly come
’नागराजः’ अस्ति वा?             Is
Nagaraja (there) ?
एतत् कथं एवं जातम्           
 How did this happen?
तत्र आसीत् वा                 
 Was it there?
किमपि उक्तं वा                  Did you say something?
कुतः आनीतम्                  
From where was (this) brought?   
अन्यत् किमपि कार्यं नास्ति       
No other work is there  
मम वचनं किंचित् शृणोतु         
Hear my words a little  
एतत् सत्यं किल?               
Is it true?
तत् अहं अपि जानामि           
 I too know that     
तावत् आवश्यकं न                That much is not required
भवतः का हानिः?               
What is the loss for you?   
किमर्थं एतावान् विलंबः?           For what was this much delay?
यथेष्टं अस्ति                    
There is as much as (you) wish   
भवतः अभिप्रायः क:?              What is your opinion?
तस्य किं कारणम्?              
What is the reason for that 
स्वयं एव (स्वयमेव)  करोति वा?    Will (you) do it yourself?    
तत् मह्यं न रोचते                 I don’t like that.
उक्तं एव वदति सः                He says only what was told      
अन्यथा बहु कष्टम्                Otherwise it is very difficult
किमर्थं पूर्वं न उक्तम्?             Why was it not told before?
सम्यक् न जानामि                (I) do not know well
निश्चयः नास्ति                    No certainty
कुत्र आसीत् भवान्?                Where were you?       
भयस्य कारणं नास्ति               There is no cause for fear        
तद्विषये महती प्रीतिः                (I) have much interest in this matter    
कियत् लज्जास्पदम्?                How shameless?
एषः मम दोषः न                  
This is not my fault   
मम तु आक्षेपः नास्ति               I have no objection 
सः शीघ्रकोपी                       He is short-tempered     
तीव्रं मा परिगणयतु                 Don’t take it seriously       
आगतः एषः वराकः                 This fellow has come    
युक्ते समये आगतवान्                He has come at the proper time.
बहु जल्पति  भो:!                   You are talking too much!     
एषा केवलं किंवदन्ती                 This is only gossip. 
किमपि न भवति                    
Nothing will happen     
एवं एव आगतवान्                    (I) came like this only
विना कारणं किमर्थं गन्तव्यम्?         
Why (you) should go without reason?
भवतः वचनं सत्यम्                    Your words are true
मम वचनं कः शृणोति?                 Who hears my words?            
किमर्थं तावती चिन्ता?                  For what purpose is that much
worry?        
भवतः किं अस्ति कष्टम्?                 What is your difficulty?
भो, एवं न भवितव्यं आसीत्        
This should not have happened thus ,friend!
अन्यथा मा चिन्तयतु                    Don’t think otherwise
  
  

YOGAVASISHTHAM- VAIRAGYAPRAKARANAM-SARGA 1

Posted , updated on
               संक्षिप्तयोगवासिष्ठम्
             वैराग्यप्रकरणम्-प्रथमः सर्गः
           (देवदूतद्वारा मोक्षोपायवर्णनम् )
यतः सर्वाणि भूतानि प्रतिभान्ति स्थितानि च
यत्रैवोपशमं यान्ति तस्मै सत्यात्मने नमः ॥१॥
ज्ञाता ज्ञानं तथा ज्ञेयं द्रष्टा दर्शनदृश्यभूः
कर्ता हेतुः क्रिया यस्मात्तस्मै ज्ञप्त्यात्मने नमः ॥२॥
स्फुरन्ति शीकरा यस्य आनन्दस्याऽम्बरेऽवनौ
सर्वेषां जीवनं तस्मै ब्रह्मानन्दात्मने नमः ॥३ ॥
Salutation to that Eternal Truth from which all these
living beings appear, in whom all these reside and in whom they finally find
quiescence. Salutations to that Brahman of the form of absolute pure Knowledge
who is the Knower, the Knowledge and the process of Knowing. Salutations to
that Brahman of the nature of Absolute Bliss
droplets from which pervade the sky and the earth and
infuse life into all beings.
सुतीक्ष्णो ब्राह्मणः कश्चित् संशयाकृष्टमानसः
अगस्तेराश्रमं गत्वा मुनिं पप्रच्छ सादरम् ॥४॥
भगवन् धर्मतत्त्वज्ञ सर्वशास्त्रविनिश्चित
संशयोऽस्ति महानेकस्त्वमेतं कृपया वद ॥५।
मोक्षस्य कारणं कर्म ज्ञानं वा मोक्षसाधनं
उभयं वा विनिश्चित्य एकं कथय कारणम् ॥६॥
उभाभ्यामेव पक्षाभ्यां यथा खे पक्षिणां गतिः
तथैव ज्ञानकर्माभ्यां जायते परमं पदम् ॥७॥
केवलात् कर्मणा ज्ञानात् नहि मोक्षोऽभिजायते
किन्तूभाभ्यां भवेन्मोक्षः साधनं उभयं विदुः ॥८॥
A brahmin  by
name Sutikshna, assailed by doubts, went to the hermit of Agastya Rishi and reverentially
asked the saint ”O Revered One! you know the very essence of dharma and
you have rightly understood the all the sastras. I have a very great
doubt.  Kindly clear my doubt by your
words. Which is the cause of moksha (liberation) (1)- Karma(Action),
Knowledge or both (Karma and Knowledge)?” 
Saint Agastya says –“Knowledge coupled with Action leads to liberation
just as birds fly in the sky with the help of both of their two wings (not with
one wing alone)”.  Liberation cannot be
attained either by (selfless) Action alone or Knowledge alone.  But it can be attained by (selfless) Action
and Knowledge taken together.  Both these
are instruments for liberation.
अस्मिन्नर्थे पुरावृत्तमितिहासं वदामि ते
कारुण्याख्यः पुरा कश्चिद्ब्राह्मणोऽधीतवेदकः ॥९॥
अग्निवेश्यस्य पुत्रोऽभूत् वेदवेदांगपारगः
गुरोरधीतविद्यः सन्नाजगाम गृहं प्रति ॥१०॥
अनित्यकर्मकृत्तूष्णीं संशयानो गृहे सदा
अग्निवेश्यो विलोक्याऽथ पुत्रं कर्मविवर्जितं ॥११।
प्राह एतद्वचो निन्द्य गुरुः पुत्रं हिताय च
किमेतत् पुत्र कुरुषे पालनं न स्वकर्मणः ॥१२ ॥
अकर्मनिरतः सिद्धिं कथं प्राप्स्यसि तद्वद
कर्मणोऽस्मान्निवृत्तः किं कारणं तन्निवेद्यताम्॥१३॥
यावज्जीवमग्निहोत्रं नित्यं संध्यामुपासयेत्
प्रवृत्तिरूपो धर्मोऽयं श्रुत्या स्मृत्या च चोदितः॥१४॥
In this connection I shall relate to you an old story
about a brahmin named Karunya. He was the son of Agnivesha and after attaining
proficiency in the Vedas and Vedangas,  he returned home but continued to spend time
lazily not doing his prescribed daily karmas.. His father scolded him
and advised “ My son, why are you not performing those daily karmas
ordained in the Vedas for a brahmin.  How
will a person attain his goal if he does not perform the daily rites prescribed
for him? Please tell me why you have turned away from your prescribed karmas
like agnihotra, sandhyopasana  etc. prescribed by the Vedas and the dharma
sastras 
न धनेन भवेन्मोक्षः कर्मणा प्रजया न वा
त्यागमात्रेण किन्त्वेके यतयोऽश्नन्तिचाऽमृतम् ॥१५॥
इति श्रुत्योर्द्वयोर्मध्ये किं कर्तव्यं मया गुरो
इति सन्दिग्धतां गत्वा तूष्णीं भूतोऽस्मि कर्मणा ॥१६॥
इत्युक्त्वा तात विप्रोऽसौ कारुण्यो मौनमागतः
तथा विप्र सुतं दृष्ट्वा पुनः प्राह गुरुः सुतं ॥१७॥
(Karunya says in reply) “ Sruti also says that
liberation cannot be attained  by
material possessions, by karma (actions) or by progeny. It is by tyaga
(sacrifice, giving up everything) alone that saints attain liberation and
become immortal.  Thus Sruti (Vedas)
prescribes both karma as well as tyaga.  I am assailed by doubts of which of the two I
should follow.  This is the reason for my
I am spending time quietly without doing anything.”  So saying Karunya became silent.  Then the Guru (father) told the son
again (as follows):
शृणु पुत्र कथामेकां तदर्थं हृदयेऽखिलं
मत्तोऽवधार्य पुत्र त्वं यथेच्छसि तथा कुरु ॥१८॥
सुरुचिर्नाम काचित् स्त्री अप्सरोगण उत्तमा
उपविष्टा हिमवतः शिखरे शिखिसंवृते ॥१९॥
स्वर्धुन्योघेन संस्पृष्टे महाघौघविनाशिना
रमन्ते कामसन्तप्ताः किन्नर्यो यत्र किन्नरैः  ॥२०॥
दूतमिन्द्रस्य गच्छन्तं अन्तरिक्षे ददर्श सा
तमुवाच महाभागा सुरुचिश्चाऽप्सरोवरा ॥२१॥
देवदूत महाभाग कुत आगम्यते त्वया
अधुना कुत्र गन्ताऽसि तत्सर्वं कृपया वद ॥२२॥
Agnivesha says “Son!, hear from me a story and
understand its import in your heart. Afterwards you can do whatever you
want.  Suruchi, the best among apsara
women, was seated on a peak of the Himavan surrounded by peacocks and washed by
the waves of the celestial Ganga which washes away all the sins and where
passionate kinnara damsels are engaged in love sport with kinnaras.  Suruchi, the best among apsaras,  saw a messenger of Indra flying overhead and
asked him  “ O Fortunate messenger of
Indra! Please tell me from where you are coming and to which place you are
going?”   
साधु पृष्टं त्वया सुभ्रु यथावत् कथयामि ते
अरिष्टनेमी रजर्षिर्दत्वा राज्यं सुताय वै ॥२३॥
वीतरागः स धर्मात्मा निर्ययौ तपसे वनं
तपश्चरत्यसौ राजा पर्वते गन्धमादने ॥२४॥
कार्यं कृत्वा मया तत्र तत्त आगम्यतेऽधुना
गन्तास्मि पार्श्वे शक्रस्य तं वृत्तन्तं निवेदितुम् ॥२५॥
वृत्तान्तः कोऽभवत्तत्र कथयस्व मम प्रभो
प्रष्टुकामा विनीताऽस्मि नोद्वेगं कर्तुमर्हसि  ॥२६॥
(The messenger of Indra said) “One with pretty
eye-brows! It is good you have asked me; I will tell you what happened.  Rajarshi Arishtanemi entrusted the
kingdom to his son and, devoid of any desire for the pleasures of the senses,
went to the forest for doing penance. The king is doing penance in the
Gandhamadana mountain. Having finished my work there I am coming from there
now.  I am going to report what happened
there to Devendra.  Suruchi asks
the messenger “ Please tell me what happened there.  I want to ask you in all humility. Please do
not be disturbed.”  
शृणु भद्रे यथावृत्तं विस्तरेण वदामि ते
तस्मिन् राज्ञि वने तत्र तपश्चरति दुस्तरम् ॥२७॥
इत्यहं देवराजेन सुभ्रूराज्ञापितस्तदा 
दूतस्त्वं तत्र गच्छाशु गृहीत्वेदं विमानकं ॥२८॥
अप्सरोगणसंयुक्तं नानावादित्रशोभितं
गन्धर्वसिधयक्षैश्च किन्नराद्यैश्च शोभितम् ॥२९॥
तालवेणुमृदंगादि शोभिते गन्धमादने
नानावृक्षसमाकीर्णे गत्वा तस्मिन् गिरौ शुभे ॥३०॥
अरिष्टनेमिं राजानं दूताऽऽरोप्य विमानके
आनय स्वर्गं भोगाय नगरीममरावतीम् ॥३१॥
“O Auspicious One! hear what I say in detail about the
happenings there. When the king was engaged in penance in the forest,  I was ordered by Indra thus: “O messenger!
Take this airplane and go without delay to Gandhamadana  which is inhabited by hordes of apsaras,  gandharvas, siddhas, yakshas and
kinnaras,  where sweet music from different
types of musical instruments pervades and which is full of different types of
trees and plants.”
इत्याज्ञां प्राप्य शक्रस्य  गृहीत्वा
तद्विमानकं
सर्वोपस्करसंयुक्तं तस्मिन्नद्रावहं ययौ ॥३२॥
आगत्य पर्वते तस्मिन् राज्ञो गत्वाऽऽश्रमं मया
निवेदिता महेन्द्रस्य सर्वाज्ञाऽरिष्टनेमये ॥३३॥
इति मद्वचनं श्रुत्वा संशयानोऽवदच्छुभे
प्रष्टुमिच्छामि दूत त्वां तन्मे त्वं वक्तुमर्हसि ॥३४॥
गुणा दोषाश्च के तत्र स्वर्गे वद ममाग्रतः
ज्ञात्वा स्थितिं तु तत्रत्यां करिष्येऽहं यथारुचि ॥३५॥
“Thus
ordered by Indra, I took that well-furnished airplane and went to the
hermitage of the Rajarshi in the mountain and conveyed to him whatever
was ordered by Indra.  Having
heard my words he said,  with a hint of
doubt in his words “O messenger! I want to ask you something which you should
answer. Tell me what are the good things in heaven and what are bad.  After knowing the state of affairs there I
will act according to my liking.”
स्वर्गे पुण्यस्य सामग्र्या भुज्यते परमं सुखं
उत्तमेन तु पुण्येन प्राप्नोति स्वर्गमुत्तमं  ॥३६॥
मध्यमेन तथा मध्यः स्वर्गो भवति नाऽन्यथा
कनिष्ठेन तु पुण्येन स्वर्गो भवति तादृशः ॥३७॥
परोत्कर्षासहिष्णुत्वं स्पर्धा  चैव
समैश्च तैः
कनिष्ठेषु च सन्तोषो यावत् पुण्यक्षयो भवेत् ॥३८॥
क्षीणे पुण्ये विशन्त्येतं मर्त्यलोकं च मानवाः
इत्यादिगुणदोषाश्च स्वर्गे राजन्नवस्थिताः ॥३९॥
The messenger replies “ In Heaven one enjoys the
greatest of pleasures as reward for punya (meritorious deeds).  For the best punya one enjoys the best
of pleasures, medium punya begets medium joys and  the least of punya is rewarded with
only commensurate levels of pleasures.  The denizens of heaven are envious of those
who are above themselves in terms pleasures and comforts.  Similarly there is rivalry and competition
among equals. And there is satisfaction in some on seeing that they are better
off than those who are less fortunate than themselves.  This continues until the stock of punya is
exhausted when they take birth again in the world of humans.  This is what is good and bad in heaven”. 
इति श्रुत्वा वचो भद्रे स राजा प्रत्यभाषत
नेच्छामि देवदूताऽहं स्वर्गमीदृग्विधं फलं ॥४०॥
अतः परं महोग्रं च तपः कृत्वा कलेवरं
त्यक्ष्यामहमशुद्धं हि जीर्णां त्वचमिवोरगः ॥४१॥
देवदूत विमानेदं गृहीत्वा त्वं यथाऽऽगतः
तथा गच्छ महेन्द्रस्य सन्निधौ त्वं नमोऽस्तु ते ॥४२॥
इत्युक्तोऽहं गतो भद्रे शक्रस्याऽग्रे निवेदितुं
यथावृत्तं नेवेद्याऽथ महदाश्चर्यतां गतः ॥४३॥  
Having heard the words of the messenger the king
replied  “I do not want a heaven which
gives this kind of fruits (pleasures). I shall do more intense penance and
leave this body just as a snake discards its decayed outer skin. O messenger of
Indra! You take this airplane and go back to Indra the same way you came here;
salutations to you.”
पुनः प्राह महेन्द्रो मां श्लक्ष्णं मधुरया गिरा
दूत गच्छ पुनस्तत्र तं राजानं नयाऽऽश्रमं ॥ ४४॥
वाल्मीकेर्ज्ञातत्त्वस्य स्वबोधार्थं विरागिणं
सन्देशं मम वाल्मीकेर्महर्षेस्त्वं निवेदय  ॥४५॥
महर्षे त्वं विनीताय राज्ञेऽस्मै वीतरागिणे
न स्वर्गमिच्छते तत्त्वं प्रबोधय  महामुने
॥४६॥
तेन संसारदु:खार्तो मोक्षमेष्यति च क्रमात्
इत्युक्त्वा देवराजेन प्रेषितोऽहं तदन्तिके ॥४७॥
Messenger of Indra says 
“Devendra then told me in soft and sweet words O messenger! You go back
and take this king to the hermitage of Valmiki who has known the Highest Truth
so that the former is enlightened about his own Self.  You convey my message “O Maharshi Valmiki ! impart
to this king,  who is full of humility
and devoid of desires, the knowledge of Tattwa,  the Ultimate Reality.”    
मयाऽऽगत्य पुनस्तत्र संज्ञा वल्मीकजन्मने
निवेदितो महेन्द्रस्य राज्ञा मोक्षस्य साधनम् ॥४८॥
ततो वल्मीकजन्माऽसौ राजानं समपृच्छत
अनामयमतिप्रीत्या कुशलप्रश्नवार्तया ॥४९॥
भगवन् धर्मतत्वज्ञ ज्ञातज्ञेय विदांवर
कृतार्थोऽहं भवद्दृष्ट्या तदेव कुशलं मम ॥५०॥
भगवन् प्रष्टुमिच्छामि तदविघ्नेन मे वद
संसारबन्धदु:खार्तिं कथं मुञ्चामि तद्वद  ॥५१॥
“I then went to back and took the King to Maharshi
Valmiki and delivered the message of Indra. 
The king asked Valmiki about the means of attaining moksha or
liberation.  The Maharshi affectionately enquired
about the welfare of the King. In reply the king said “O Bhagavan ! you
know about all the dharmas.  You are
foremost among those who have known all that is to be known. My life has been
fulfilled by seeing you and that itself is my welfare. I want to ask you how I
can get rid of the sorrows and miseries arising out of bondage in this samsara.”
शृणु राजन् प्रवक्ष्यामि रामायणमखण्डितं
श्रुत्वाऽवधार्य यत्नेन जीवन्मुक्तो भविष्यसि ॥५२॥
वसिष्ठरामसंवादं  मोक्षोपायकथां
शुभां
ज्ञातस्वभावो राजेन्द्र वदामि श्रूयतां बुध ॥५३॥
को रामः कीदृशः कस्य बद्धो वा मुक्त एव वा
एतन्मे निश्चितं ब्रूहि ज्ञानं तत्त्वविदां वर ॥५४॥
Maharshi “O King! hear from me the complete story of
Rama and ponder over its meaning with diligence.  You will become a jeevanmukta, a
liberated soul while still in the embodied state. Since I know your innate
tendencies and tastes which are auspicious and since you are wise I shall
relate to you Ramayana in the form of a discourse between Vasishtha and Rama
regarding the means of attaining moksha, liberation.  The Kings asks the Rishi “ Who is this Rama?  What kind of a person is he?  To whom we can relate him? Whether he is
bound to this samsara or is he a liberated soul? O the best among the
knowers of Brahman (Ultimate Reality)!Kindly enlighten me on these questions.”
 
शापव्याजवशादेव रजवेषधरो हरिः
आहृताज्ञानसंपन्नः किञ्चित्ज्ञोसावभूत्प्रभुः ॥५५॥
चिदानन्दस्वरूपे हि रामे चैतन्यविग्रहे
शापस्य कारणं ब्रूहि कः शप्ता चेति मे वद ॥५६॥
सनत्कुमारो निष्काम अवसद् ब्रह्मसद्मनि
वैकुण्ठादागतो विष्णुस्त्रैलोक्याधिपतिः प्रभुः ॥५७॥
ब्रह्मणा पूजितस्तत्र सत्यलोकनिवासिभिः
विना कुमारं तद्दृष्ट्वा ह्युवाच प्रभुरीशरः ॥५८॥
सनत्कुमार स्तब्धोऽसि निष्कामो गर्वचेष्टया
अतस्त्वं भव कामार्तः शरजन्मेति नामतः   ॥५९॥
तेनाऽपि शपितो विष्णुः सर्वज्ञत्वं तवास्ति यत्
किञ्चित्काल इदं त्यक्त्वा त्वमज्ञानी भविष्यसि ॥६०॥
Maharshi tells the king that Hari (Mahavishnu), on the
pretext of making true the curses (of his devotees), incarnated in human form
as Rama, and though omniscient, took on the role of one with diminished
knowledge.  The King asks the Maharshi
the reason for the curse on Rama who is of the nature of Absolute Pure
Knowledge (Consciousness). Maharshi replies “Once Vishnu visited Satyaloka, the
abode of Brahma. He was worshipped by Brahma and others of Satyaloka. But Sanatkumara,
who had conquered all his desires and lived in the house of Brahma did not
participate in honouring Vishnu. Mahavishnu cursed him for his supercilious
conduct saying that he would become passionately in love as sarajanma by name. Sanatkumara
also cursed Vishnu, though omniscient, would for some time become one with
limited Knowledge.   
भृगुर्भार्यां हतां दृष्ट्वा ह्युवाच क्रोधमूर्च्छितः
विष्णो युवाऽपि भार्याया वियोगो हि भविष्यति ॥६१॥
वृन्दया शपितो विष्णुः छलनं कृतवत्यया
अतस्त्वं स्त्रीवियोगं तु वचनान्मम यास्यसि ॥६२॥
भार्या हि देवदत्तस्य पयोष्णीतीरसंस्थिता
नृसिंहवेषधृग्विष्णुं दृष्ट्वा पंचत्वमागता ॥६३॥
तेन शप्तो हि नृहरिर्दुखार्तः स्त्रीवियोगतः
तवाऽपि भार्यया सार्धं वियोगो हि भविष्यति ॥६४॥
भृगुणैवं कुमारेण शापितो देवशर्मणा
वृन्दया शापितो विष्णुस्तेन मानुष्यतां गतः ॥६५॥
एतत्ते कथितं सर्वं शापव्याजस्यकारणं
इदानीं वच्मि तत्सर्वं सावधानमतिः शृणु॥ ६६॥

“Once the wife of maharshi Bhrigu was killed by
vishnu’s chakra. Bhrigu cursed Vishnu saying that the latter would also experience,
for some time,  the pain of separation
from his wife (Sita in his incarnation as Rama). Vrinda, duped by Vishnu, also
cursed the latter that he would suffer separation from his wife.  Wife of Devadatta, on the banks of Payoshni,
was frightened to death by the sight of Nrisimha incarnation of Vishnu.
Devadutta likewise cursed Vishnu to suffer separation from wife.  Because of all these curses of Bhrigu,
Sanatkumara, Devasharma, Vrinda etc Vishnu had to take birth in the world of
humans. I have explained to you the reasons why the pretext of curse(शापव्याज) arose.  I will
now explain to you everything in detail. 
Hear me with full concentration of your mind. 

SRI DURGA MANASAPUJA

Posted , updated on
             श्रीदुर्गामानसपूजा
उद्यच्चन्दनकुङ्कुमारुणपयोधाराभिराप्लावितां
 नानानर्घ्यमणिप्रवालघटितां दत्तां गृहाणाम्बिके।
आमृष्टां सुरसुन्दरीभिरभितो हस्ताम्बुजैर्भक्तितो
 मातः सुन्दरि भक्तकल्पलतिके श्रीपादुकामादरात्॥१॥
देवेन्द्रादिभिरर्चितं सुरगणैरादाय सिंहासनं
  चञ्चत्काञ्चनसंचयाभिरचितं चारुप्रभाभास्वरम्।
एतच्चम्पककेतकीपरिमलं तैलं महानिर्मलं
  गन्धोद्वर्तनमादरेण तरुणीदत्तं गृहाणाम्बिके॥२॥
पश्चाद्देवि गृहाण शम्भुगृहिणि श्रीसुंदरि प्रायशो
  गन्धद्रव्यसमूहनिर्भरतरं धात्रीफलं निर्मलम्।
तत्केशान् परिशोध्य कङ्कतिकया मन्दाकिनी स्रोतसि
  स्नात्वा प्रोज्ज्वलगन्धकं भवतु हे श्रीसुन्दरि त्वन्मुदे ॥३॥
सुराधिपतिकामिनी करसरोजनालीधृतां
  सचन्दनसकुङ्कुमागुरुभरेण विभ्राजिताम्।
महापरिमलोज्ज्वलां सरसशुद्धकस्तूरिकां
  गृहाण वरदायिनि त्रिपुरसुन्दरि श्रीपदे ॥४॥
गन्धर्वामरकिन्नरप्रियतमासन्तानहस्ताम्बुज-
  प्रस्तारैर्ध्रियमाणमुत्तमतरं
काश्मीरजापिञ्जरम्।
मातर्भास्वरभानुमण्डललसत्कान्तिप्रदानोज्ज्वलं
  चैतन्निर्मलमातनोतु
वसनं श्रीसुन्दरि त्वन्मुदम्॥५॥
स्वर्णकल्पितकुण्डले श्रुतियुगे  हस्ताम्बुजे मुद्रिका
  मध्ये सारसना नितम्बफलके
मञ्जीरमङ्घ्रिद्वये।
हारो वक्षसि कङ्कणौ क्वणरणत्कारौ करद्वन्द्वके
  विन्यस्तं मुकुटं
शिरस्यनुदिनं दत्तोन्मदं स्तूयताम् ॥६॥
ग्रीवायां धृतकान्तिकान्तपटलं ग्रैवेयकं सुन्दरं
  सिन्दूरं विलसल्ललाटफलके
सौन्दर्यमुद्राधरम्।
राजत्कज्जलमुज्ज्वलोत्पलदलश्रीमोचने लोचने
  तद्दिव्यौषधिनिर्मितं
रचयतु श्रीशाम्भवि श्रीपदे ॥७॥
अमन्दतरमन्दरोन्मथितदुग्धसिन्धूद्भवं
  निशाकरकरोपमं त्रिपुरसुन्दरि
श्रीपदे।
गृहाण मुखमीक्षितुं मुकुरबिम्बमाविद्रुमै-
  र्विनिर्मितमघच्छिदे
रतिकराम्बुजस्थायिनम्॥८॥
कस्तूरीद्रवचन्दनागुरुसुधाधाराभिराप्लावितं
  चञ्चच्चम्पकपाटलादिसुरभिद्रव्यैः
सुगन्धीकृतम्।
देवस्त्रीगणमस्तकस्थितमहारत्नादिकुम्भव्रजै-
  रम्भः शाम्भवि संभ्रमेण
विमलं दत्तं गृहाणाम्बिके॥९॥
कल्हारोत्पलनागकेसरसरोजाख्यावलीमालती-
  मल्लीकैरवकेतकादिकुसुमै
रक्ताश्वमारादिभिः।
पुष्पैर्माल्यभरेण वै सुरभिणा नानारसस्रोतसा
  ताम्राम्भोजनिवासिनीं
भगवतीं श्रीचण्डिकां पूजये ॥१०॥
 मांसीगुग्गुलुचन्दनागुरुरजः
कर्पूरशैलेयजै-
  र्माध्वीकैः सहकुङ्कुमैः
सुरचितैः सर्पिर्भिरामिश्रितैः।
सौरभ्यस्थितिमन्दिरे मणिमये पात्रे भवेत् प्रीतये
  धूपोऽयं सुरकामिनीविरचितः
श्रीचण्डिके त्वन्मुदे ॥११॥
घृतद्रवपरिस्फुरद्रुचिररत्नयष्ट्यान्वितो
  महातिमिरनाशनः सुरनितम्बिनी
निर्मितः।
सुवर्णचषकस्थितः शघनसारवर्त्यान्वित-
  स्तव त्रिपुरसुन्दरि
स्फुरति देवि दीपो मुदे ॥१२॥
जातीसौरभनिर्भरं रुचिकरं शाल्योदनं निर्मलं
  उक्तं हिङ्गुमरीचजीरसुरभिद्रव्यान्वितैर्व्यञ्जनैः।
पक्वान्नेन सपायसेन मधुना दध्याज्यसंमिश्रितं
 नैवेद्यं सुरकामिनीविरचितं
श्रीचण्डिके त्वन्मुदे ॥१३॥
लवङ्गकलिकोज्ज्वलं बहुलनागवल्लीदलं
  सजातिफलकोमलं सघनसारपूगीफलम्।
सुधामधुरिमाकुलं रुचिररत्नपात्रस्थितं
  ग्रुहाण मुखपङ्कजे
स्फुरितमम्ब ताम्बूलकम् ॥१४॥
शरत्प्रभवचन्द्रमास्फुरितचन्द्रिकासुन्दरं
  गलत्सुरतरङ्गिणीललितमौक्तिकाडम्बरम्।
गृहाण नचकाञ्चनप्रभवदण्डखण्डोज्ज्वलं
  महात्रिपुरसुन्दरि
प्रकटमातपत्रं महत् ॥१५॥
मातस्त्वन्मुदमातनोतु सुभगस्त्रीभिः सदाऽऽन्दोलितं
  शुभ्रं चामरमिन्दुकुन्दसदृशं
प्रस्वेददुःखापहम्।
सद्योऽगस्त्यवसिष्ठनारदशुकव्यासादिवाल्मीकिभिः
  स्वे चित्ते क्रियमाण
एव कुरुतां शर्माणि वेदध्वनिः॥१६॥
स्वर्गाङ्गणे वेणुमृदङ्गशङ्खभेरीनिनादैरुपगीयमाना
कोलाहलैराकलिता तवास्तु विद्याधरीनृत्यकलासुखाय।॥१७॥
देवि भक्तिरसभावितवृत्ते प्रीयतां यदि कुतोऽपि लभ्यते।
तत्र लौल्यमपि सत्फलमेकं जन्मकोटिभिरपीह न लभ्यम् ॥१८॥
एतैः षोडशभिः पद्यैरुपचारोपकल्पितैः
यः परां  देवतां स्तौति
स तेषां फलमाप्नुयात् ॥१९॥